“Армия егетләрне тормышка өйрәтә”

Бүгенге әңгәмәдәшем өч буын вәкилләре төрле елларда армия сафларында хезмәт иткән нәсел­дән.
— Сөйләшүне балачактан башлыйк әле. Үзегез белән таныштырып үтсәгез иде.
— Тормышым бик тә гадәти күп­челек яшьтәшләремнеке кебек үк. 1961 елның 24 сентябрендә хәзерге Ярмәкәй районының Таллы-Болак авылында туганмын. Әнием Вәсилә Хәбибулла кызы барлык аналарга хас булган җылы­лыкны, мәрхәмәт­не үзендә туплаган, дияр идем. Әйткәндәй, миңа исемне дә ул кушкан. Александр Матросов батырлыгын кабатлаган Газинур Гафиятуллин турында Габдрахман Әпсә­лә­мов иҗат иткән романны укыганнан соң килгән аңа шундый уй. Әтием – Зиннур Сәми­гулла улы кече яшьтән минем өчен чын ир-егет үрнәге булды. Хезмәт сөючән, туры сүзле, куйган максатына ирешүчән кеше. Гаиләдәге өч ба­ланың иң өлкәне буларак, гел аның янәшәсендә идем. Мотоциклда бергәләп балыкка йөрибез, таби­гать­кә чыгабыз, тимер-томырда “чокынабыз”.
— Армия хезмәтенә ихтирам, кызыксыну да, тәү чиратта, әтие­гез үрнәгендә тугандыр?
— Әйе. 50нче еллар ахырында Ерак Көнчыгышта, Владивостоктан ерак та түгел Артем шәһәрендә, артиллерия гаскәрләрендә өч ел хезмәт иткән ул. Аның хатирәләре балачактан күңелгә сеңеп калган, әлбәттә. Өстәвенә, дәү әтиләрем Бөек Ватан сугышында һәлак бул­ган, алар турындагы якты истә­лекләр буыннан-буынга күчеп килә.
— Аңлашыла, гаиләдәге күр­кәм гореф-гадәтләр эзсез югалмый... Ә мәктәп елларында кайсы фәннәргә күбрәк игътибар бүлә идегез?
— 1972 елда гаилә белән Октябрьский шәһәренә күчендек. Биредәге 16нчы, 10нчы мәктәпләр­дә укыдым. Тарих, география дә­ресләре нык ошый иде. Әйткәндәй, география белән кызыксыну да әтидән күчкәндер. Аның белән бер­гәләп карта буйлап еш “сәяхәт” итә идек. Башкортстанның атказанган укытучысы Мәрзия Шәкүр кызы тәэсирендә арытаба математика, геометриягә гашыйк булдым. Го­мумән, укытучыларыма чиксез рәхмәтлемен. Алар безне ата-аналарны, кешеләрне, Ватанны яратырга өйрәтте, фәһемле тормыш сабаклары бирде. Яшермим, шәх­сән мин һаман да Советлар Союзы патриоты булып калам!
— Армиягә бару-бармау мәсьә­ләсендә дә икеләнүләргә урын булмагандыр, мөгаен?
— Һич юк. Ир туганнарыбызның барысы да диярлек хезмәт итеп кайтты. Үземчә әзерләнергә, чыныгырга тырыштым: тирда ату, беренче салкыннарга кадәр елгада су коену, ДОСААФта йөк машинасы водителе булырга уку... Хәер, без­нең буын иркәләрдән, йомшаклардан булмады, минемчә, хез­мәт­тә тәрбияләнеп үстек.
Армиядә 1980-82 елларда хез­мәт иттем. Мурманск өлкәсе, Спутник поселогы, Төньяк флоты. Миномет батареясында минометчы булдым. Тиз генә күнегеп киттем, дип әйтә алмыйм. Бердән, үзенчә­лекле табигать, һава шартлары. Кечкенә таучыклар (сопкалар), кәрлә нарат-каеннар. Поляр төннәр, искитмәле төньяк балкышы. Ап­рель-июль урталарынача “ак төн”, яп-якты... Ярты еллап өйрәнел­гәндер.
Икенчедән, катгый тәртип, коллективта сыешып яшәргә өйрәнү. Атыш буенча күнекмәләргә еш кына диңгезгә чыгабыз. Норвегия чиген­нән 12 чакрым ераклыктагы Печенга поселогы, башта — фин, сугыш чорында немец порты булган Лиинахамари... Һәркайсы — үзе бер чал тарих! Гомумән, локация, күнекмәләр урыннары шактый иде. Инде 40 ел узуга карамастан, барысы да истә, хәтердән җуелмый...
— “Бабайчылык” дигән галә­мәт хакында да байтак сөйләне­лә. Бу җәһәттән “уңдыгызмы”?
— Ул яклап әллә ни телгә алырдай вакыйгалар булмады. Күп нәрсә кешенең үзенә бәйләнгән бит. Ихтыяр көче, түземлек, тиешле вакытта катгыйлык та таләп ителә. Шунысы да зур ярдәм булгандыр минем очракта, якташлар шактый иде. Октябрьскийдан гына да дүр­тәү идек. Чит җирләрдә бер йодрыктай тупланасың бит ул үзеңне­келәр белән. Бер-берең өчен җан атасың! Барыбыз да тату-бер­дәм гаиләдәй яшәдек. Һаман булса күпләре белән элемтәдәбез, хәл-әхвәлне белешеп торабыз. Ул чакта ныклы, чын дуслык булмаса, аралаша алыр идекме ничәмә еллардан соң?!
— Мондый бердәм коллектив үзеннән-үзе пәйда булмагандыр командирлар тырышлыгын да онытмыйк.
— Оныта буламы соң! Командирлардан уңдык. Алар безнең өчен һәрьяклап үрнәк булды. Батальон командиры, подполковник Аккерман (ул хәзер Австралиядә, улында яши, якташлар белән элем­тәне өзми), батарея командирлары Моратов, Аношкин. Ә инде штаб начальнигы Евгений Кочешков турында аерым сөйләп үтәргә теләр идем. Русия Герое, генерал-майор, Чечнядагы сугыш каһар­маны. Га­җәеп, соклангыч шәхес. 336нчы диң­гез пехотасы бригадасы билә­мәсендә, К. К. Рокоссовский исе-мендәге Ерак Көнчыгыш югары командирлар училищесының Геройлар аллеясендә аңа бюст куел­ган. Ике тапкыр Кызыл байраклы Балтыйк флотының кече десант корабы, Санкт-Петербургтагы “Порт флоты” җәмгыяте буксиры аның исемен йөртә. Кызганыч, 2001 елда вафат булды.
Исеме ил тарихына алтын хә­реф­ләр белән язылган. Һәм, ышаныгыз, бу ялтыравык сүзләр түгел.
— Арытаба ничек дәвам итте язмышлар?
— Озак еллар водитель булып эшлим. “ТНС”, Мәскәү транспорт компаниясендә эшләү дәверендә Русиянең бик күп төбәкләрендә булырга туры килде. Кая гына барсам да, мотлак музейларны, тарихи һәй­кәлләрне, истәлекле урыннарны карарга омтылам. Галәмәт күп ях­шы кешеләр белән очрашу бәхетен әйткән дә юк. Ерак җирләрдә якташлар да очрый. Камчаткада да бер якташ белән танышырга насыйп булды.
Хәзерге эш урыным – шәхси нефть компаниясе.
— Газинур әфәнде, Сезнең улыгыз да армия сафларында хезмәт итеп кайткан.
— Илнур улыбыз 2017-18 елларда хәрби хезмәттә булып, “солдат шулпасын татып” кайтты. Чилә­бе автомобиль училищесын тәмам­лагач, Чибәркүлгә җибәрделәр, танк час­тенда хезмәт итте. Янына барып та кайттык. Хәзерге заман армиясе бөтенләй башка инде, уңай якка үзгәрешләр җитәрлек. Без, мисалга, казармада яшәсәк, алар уңайлы бүлмәдә унлап егет көн күрә. Техникага да тел тидерерлек түгел.
Шөкер, исән-имин әйләнеп кайтты Илнур, әлеге көндә “Газпром”­ның Октябрьский филиалында эшләп йөри. Шулай ук армия дуслары белән элемтәне өзми.
— Солдатка барачак яшьләргә нинди киңәшләр бирер идегез?
— Армия сафларына барудан курыкмагыз, дияр идем иң беренче чиратта. Үзегезне тиешенчә әзер­ләгез: спорт белән шөгыльләнегез, чыдамлыкка өйрә­негез, рухи, физик яктан ныгырга тырышыгыз. Үзегез­дә кешеләр белән аралашуда кирәк булган сыйфатларны тәрбияләү өстендә эшләгез. Икеләнмәгез, армия коллективта яшәргә, иң мөһиме – кеше танырга өйрәтә. Үкенмәссез.
— Яшьлеккә кире кайту мөмкин булса, ниндирәк һөнәр сайлар идегез?
— Һичшиксез, хәрби су асты көй­мәсе диңгезчесе булыр идем. Мәктәп елларыннан ук су асты көймә­лә­ренә мөкиббәнмен. Ника­дәр көч, матурлык, мәһабәтлелек аларда! Безнең горурлыгыбыз, даныбыз. Гомумән, хәрби темага гомер бакый битараф түгелмен. Шулай булып калыр да, күрәсең. Якыннарыма, әти-әниемә, гаиләмә рәх­мәт белде­рәсем килә. Гаиләдә яклау, аңлау, хуплау тапмасаң, бик тә читенгә туры килә. Шөкер, бу яклап бәхет­лемен. Өйдәге иминлек, тынычлык, хәстәрлек күңелгә ял бирә, бөтен арулар, проблемалар кул белән сыпырып алгандай юк була. Нәрсә кирәк тагын ир-егет өчен?
— Киләчәктә дә иминлектән аермасын Ходай. Мавыктыргыч әңгә­мә­ өчен рәхмәт.

Сәлия Гарифуллина әңгәмәләште.
Октябрьский шәһәре.