Телләрне үстерү мәсьәләләре каралды

Бүген Уфаның «Торатау» Конгресс-холлында республика Хөкүмәте каршындагы Комиссия «Башкортстан Республикасы халыклары телләре турында»гы төбәк законын гамәлгә ашыру турында фикер алышты.

— Русия Президенты Владимир Путин 2026 елны "Русия халыклары бердәмлеге елы" дип игълан итте, - дип хәбәр итте республика Хөкүмәте Премьер-министрының беренче урынбасары Урал Килсенбаев. - Бу тема без хәзер әзерли торган киләсе елга комиссиянең эш планы аша кызыл җеп булып узачак.

Фән, мәгариф, мәдәният, яшьләр сәясәте һәм спорт комитеты рәисе Айбулат Хаҗин республика шәһәрләрендә һәм районнарында телләр турындагы канун үтәлешенең мониторингы турында сөйләде.

— Без 28 муниципалитетны тыңладык, һәм һәр районда диярлек башкорт телендә мәктәпкәчә төркемнәр ачу буенча ата-аналар таләпләрен бозу ачыклана. Тагын бер үзенчәлек - законда каралган булса да, норматив-хокукый актлар дәүләт башкорт телендә бастырылмый - диде ул. - Әлшәй районының административ практикасын да билгеләп үтәсем килә: телләр турындагы законны үтәмәүдә ачыкланган барлык хокук бозуларны биредә социаль челтәрләрдә һәм район киңкүләм мәгълүмат чараларында урнаштыралар, бу нәтиҗәле.

Төбәкнең эшкуарлык һәм туризм министры урынбасары Айдар Галин «Башкортстан Республикасы халыклары телләре турында»гы законның туристлык объектларында ничек гамәлгә ашырылуы турында хәбәр итте.

- Закон нигезендә, туристлык объектларының исемнәре юл күрсәткечләрендә ике дәүләт телендә язылырга тиеш. Безнең оператив мониторинг мәгълүматлары буенча төбәкнең 21 муниципалитетында башкорт телендә безнең линия буенча объектларның 47 процентында гына исем язулары булуы ачыкланган. Проблеманы бизнес-шерифлар белән бергә хәл итәчәкбез, — диде ул. — Быел без эшкуарларга йогынты ясауның яңа ысулын сынап карадык: ике дәүләт телендә вывескалар һәм эш графикларын урнаштыру бурычын килешүләрдә республикада туристлык проектларын гамәлгә ашыру өчен субсидияләр алу өчен мәҗбүри шарт итеп яздык.

Русия Фәннәр академиясенең УФИЦ тарих, тел һәм әдәбият институты директоры Зөһрә Рәхмәтуллина комиссия эшенең нәтиҗәлелеген арттыру буенча тәкъдимнәр кертте.

— Балалар бакчалары һәм мәктәп директорлары белән эшне активлаштырырга, балалар белән очрашулар үткәрергә һәм аларга дәүләт һәм туган телләрне белүнең кыйммәтләре турында сөйләргә кирәк, — дип ассызыклады ул. - Башкорт телендә объект атамаларындагы грамматик хаталар белән көрәшү өчен системалы эш тә кирәк. Моның өчен һәр район буенча тоталь картина кирәк — кайда нинди вывескалар. Бу мәгълүматны җыю өчен волонтерларны, җәмгыять хезмәткәрләрен, актив мәктәп укучыларын һәм пенсионерларны җәлеп итәргә мөмкин.

Шулай ук исемнәрне дөрес язу өчен урыс-башкорт терминологик электрон сүзлекләр төзергә кирәк, дип өстәде эксперт. Шушы көннәрдә республиканның фәннәр академиясе Башкорт энциклопедиясе институтының тәрҗемәләр бүлеге медицина учреждениеләре буенча белешмәлек әзерләгән, мондый сүзлекләрне төрле тармаклар буенча эшләргә кирәк.

Республикада грамматик хаталар һәм тәрҗемәләр белән бәйле мәсьәләләрне оператив хәл итәргә ярдәм итә торган технологик яңалыклар эшләнде һәм уңышлы файдаланыла. "Хатасыз шәһәр. Башкортостан" чат-боты ярдәмендә республиканың теләсә кайсы кешесе исем язуларынарда, юл күрсәткечләрендә, урам һәм тукталыш исемнәрендә тел хаталары турында урыс телендә дә, башкорт телендә дә хәбәр итә ала. Мөрәҗәгатьләр «Инцидент-менеджмент» системасы аша эшкәртелә. 2025 елда чат-ботка 92 мөрәҗәгать кергән, аларның 57се инде уңышлы эшләнгән, дип хәбәр итте Башкортстанның Үзәк сайлау комиссиясенең федераль юнәлеше җитәкчесе Ильяс Сәгыйтов.

Автор фотосы.