Иҗатка киртә юк

Татар әдипләре берләшмәсе быелгы эшчәнлеген.

Бар дөньяны үзенең мәкерле ятьмәсенә алган, киләчәк алдында кешелекне куркуга калдырган пандемия җәмгыятебезнең иң нәзберек, һәрвакыт үзенә игътибар таләп итә торган өлкәсе — рухияткә дә йогынты ясамый калмады. Рухият дигәндә бу очракта мин, тәү чиратта, аның нигезен тәшкил иткән милли әдәбият, чишмә башы булган мәдәният һәм сәнгатьне күз уңында тотам.

Сүз дә юк, шушы өлкәләрдә һөнәри җирлектә матур хезмәт үрнәге күрсәтүче язучылар, артистлар, театр актерлары һәм башка сәнгать әһелләре, сәнәгать тармагы һәм җитештерүдән аермалы буларак, “иҗади җитештерүләрен” туктатмады. Халыкка мәгърифәт, аң-белем, матурлык, яктылык, ихласлык таратуны максат итеп куйган зыялыларыбыз укучысы, тамашачысы, тыңлаучысы белән күзгә-күз карашып булмаса да, аралашу форсатын эзләде: Интернет чел­тәрләрендә махсус мәйданчык­лар-дан чыгыш ясады, социаль челтәр­ләрдә концертлар, әдәби укулар оештырды. Нинди генә заманча алымнар кулланылып оештырылса да, боларның берсе дә элекке, “коронавируска кадәр чор”дагы җанлы әңгәмәләрне, ихлас аралашуларны алыштыра алмады, әлбәттә. Моны аңларга да мөмкин, һәм шундый катлаулы шартларда да зыялыла­рыбызның, әдипләребезнең рухи саулыгыбызга, әх­лакый башлангычларыбызга да хәвеф белән янаган чир алдында югалып калмыйча, милли әдә­бият­ны баету, аны халыкка таныту, якынайту юнә­лешендә башкарган эшләре зур ихтирамга һәм рәхмәткә лаек.
Әлбәттә, пандемия Башкортстан Язучылар берлеге эшчәнлегенә, милли әдәбият алдындагы уй-ният­ләре­безгә, хыял-омтылышларыбызга да үз төзәтмәләрен кертми калмады. Коронавирусның ни икә­нен ишетеп тә белмәгән вакытта төзелгән еллык планыбызны вәз-гыятькә ярашлы көн дә үзгәртергә, күп кенә эшләрне билгесез вакытка кичектерергә туры килде. Мәсәлән, Берлекнең татар әдипләре берләш­мәсенең төп эшләренең берсе — кабул ителгән кулъязмаларны уртага салып тикшерү, аларныбәяләү, авторларга киңәш бирү, аларны киләчәктә моннан да яхшырак, камилрәк, матуррак һәм үтемлерәк иҗат итәргә өндәү, иҗади үсешкә этәргеч бирү. Ай саен һич югында икешәр кулъязма тикшерүне планга керткән булсак, ни кызганыч, күмәк чараларда катнашуга чикләүләр кертелгәч, кайбер айларда бу эшне бөтенләй башкара алмый калдык. Шулай да, онлайн рәвештә Әлиф Галимовның шигырьләрен, Фатыйма Гыйльметдинованың чәчмә әсәрләрен, Гөлфизә Кәли­мул­ли­наның балалар өчен проза әсәр­ләрен һәм Рәзилә Низамова­ның шигырьләрен тикше­рүгә ирештек.
Шул ук вакытта быел Язучылар берлеге сафына кабул итү дә булмады: әлегә татар берләшмәсендә кырыкка якын авторның гаризасы бар. Билгеле, аларны берьюлы кабул итү мөмкин түгел, мәсәлән, узган ел ике кешене кабул иткән булсак, быел исә билгеле сәбәпләр аркасында кабул итү комиссиясе үз эшен бөтенләй оештыра алмады.
Күңел төшенкелегенә бирелми, иҗат итәргә көч-дәрман, илһам тапкан әдипләребезнең уңыш­лары да бөтенләй юк түгел. Ел башы Марат ага Кәримов­ның олпат юбилее — 90 яше белән башланып китте, юбилей чаралары шагыйрь­нең туган ягы Зианчура районында, кече ватаны Күгәрчен авылында шаулап-гөрләп үтте. Язучылар берлеге идарәсе карары нигезендә Мәдәният министрлыгы һәм республика Хөкүмәте белән берлектә юбилей чараларын март аенда Башкорт дәүләт филармониясендә үткәрү дә ниятләнгән иде, әмма әлеге дә баягы, явыз чир без уйла­ганнан җитезрәк булып чыкты. Март аенда З. Биишева исемендәге “Китап” нәш­рия­тында ил агасының “Көндәлек­ләр”е матур китап булып дөнья күр­де.
Шулай ук ел башы белән Башкорт дәүләт университетының татар филологиясе һәм мәдәнияте кафедрасы, Язучылар берлеге белән берлектә, 6нчы тапкыр “Җан­лы сүз” бәйгесен башлап җибәрде. Әйтергә кирәк, бәйгедә катнашучылар саны арта, шартлары белән кызыксынучылар һәм көчен сынап карарга теләүчеләр күбәя. Бәйгегә йомгак шулай ук интерактив режимда ясалды. Татар теленә сөю тәрбияләгән, иҗади һәм сәләт­ле балаларны, үсмер­ләрне ачыклауга юнәлтелгән, БДПУ һәм Башкортстан татарлары милли-мәдәни мөхтәрияте белән бер­лектә оештырылган “Тукай моңнары” республика иҗади бәйгесенә дә онлайн форматта нәтиҗә ясалды.
Әдәбиятта, шул исәптән, балалар әдәбиятында тирән эз калдырган әдибебез Ринат Хәйринең тууына 70 ел тулуга багышланган чаралар шагыйрьнең туган ягы Илеш районында һәм туган авылында үтте. Бирегә башкаладан аның замандашлары, каләмдәш­ләре, тормыш иптәше Айсылу Зәки кызы кайтып, авыл клубында, ки­тап­ханәдә, район Мәдәният сараенда матур чараларда катнашты, тамашачылар алдында чыгыш ясады, Ринат Хәйри турында матур истәлекләре белән уртаклашты.
Тынгысыз каләмдәшебез Закир ага Әкбәров, үзәктән читтә булуга карамастан, укучыларын әледән-әле күләмле һәм эчтәлекле әсәрлә­ре белән сөендереп тора. Хезмә­тенә күрә хөрмәте, дигәндәй, Татар­станның Яр Чаллы шәһәре язучылар оешмасы үзенең 40 еллыгын үткәрү кысаларында талантлы якташыбыз Илдар Юзеев исе­мендәге әдәби-иҗтимагый премия булдырды, Закир аганың “Еллар һәм юллар” романы әлеге премиягә лаек булу да безнең өчен олы куаныч!
Лаеклы исемнәргә килгәндә, ел дәвамында сәләтле ике каләмдәше­без югары дәрәҗәгә иреште: шагыйрь, әдәби тәнкыйтьче, журналист, галим Илдус Фазлетдинов “Башкортстанның атказанган матбугат һәм киңкүләм мәгълүмат хезмәткәре” булса, күптән түгел шагыйрә Ра­фига Усмановага Татарстан Мәдәният министр­лыгының Мактау кәгазе һәм Бөтендөнья татар конгрессының “Татар халкына күрсәткән зур хезмәтләре өчен” медале тапшырылды. Башкортстан­ның татар язучылары һәм шагыйрь­ләре үз казанында гына кайнамый, әсәрләренең Татарстанда дөнья күрүче гәзит-журналларда ба­сылулары, ул гына да түгел, читтә югары дәрә­җә­ләргә ирешүләре — моңа ачык дәлил. Мәсәлән, Татарстан Язучылар берлеге һәм Авыл хуҗалыгы министрлыгы бергә үткәргән әдәби бәйгедә берьюлы дүрт якташыбыз — Фәнзәлия Бәдерт­ди­нова (Борай), Радик Нурлыгаянов (Уфа), Фатыйма Гыйльметдинова (Борай) һәм Марат Кәбиров­ның (Илеш-Казан) бүләккә лаек булуы милләттәш­ләребез өчен го­рурлык хисләре уята. Шушы көн­нәрдә генә килеп ирешкән иң соңгы шатлыклы яңалыкларның берсе — Казанда нәшер ителгән “Яңа гасыр тавышы” антологиясенә прозаик Айдар Зәкиевның ике әсәре кертелгән. Афәрин, Айдар!
Билгеле, Башкортстан Язучылар берлегенең шактый күпсанлы татар әдипләре берләшмәсе­нең эшчән­леге, шагыйрь-язучыларыбызның иҗади уңышлары белән бер мәка-ләдә генә таныштыру мөмкин түгел. Үз чиратымда, төрле әдәби бәйге­ләрдә, иҗади конкурсларда жюри составында эшләгән, секция утырышларында актив катнашкан, җанлы иҗтимагый эш алып барган әдипләребезгә, гәзит укучыларны аларның иҗаты, рухи мирасы бе­лән даими таныштырып баручы “Кызыл таң” гәзитенә, “Тулпар” журналына ихлас рәхмәтемне белде­рәм!
Нинди генә авыр чорда да каләм үткенлеген югалтмаган әдипләре­безгә яңа елда иҗади уңышлар, сәламәтлек, рухи кыйммәтлә­ре­безне баетырлык фәһемле әсәрләр язуларын телим!

Нурлан ГАНИЕВ,
шагыйрь, Башкортстан Язучылар берлеге рәисе урынбасары.