Салым түләү – үзебезне хәстәрләү ул

Статистика мәгълү­мат­ла­рыннан күренүен­чә, 2015 ел­ның гыйнвар-июлендә Башкортстанда барлык дәрәҗә бюджетларга 154 327 миллион сум салым һәм башка түләү­ләр тупланган. 2014 елгы шушы ук чор күрсәткечләре белән чагыштырганда бу 12 076 миллион сумга артыграк. салым түләү­лә­ренең артуы үз чиратында икътисад­ның үсеше һәм бюд­жетның тулылануы турында сөйли. Түләү­ләрнең кайбер­лә­ренә аерым тукталып үтик.
Башкортстан – файдалы казылмаларга бай төбәк. Аларны үзләштерүдән кергән са­лым­ның 48 081 миллион сум тәш­кил итүе дә шул хакта сөйли. Бу сан салым органнарына гомум түләүләрнең 31,2 процентын тәшкил итә. Узган ел белән чагыштырганда 9 341 миллион сумга артыграк.
Акцизлардан 24 550 миллион сум кергән. Шуның 18 836 миллион сумы, ягъни 76,7 проценты нефть продуктлары өлешенә туры килә. Илдәге, дөньядагы хәлләр безне дә читләп узмаган. Нефть продуктларына акцизлардан кергән салым 25,8 процентка кимегән.
Мәгълүм булуынча, хәзер Русиядә алкогольле эчем­лекләр сату шартлары үзгәр­де. Беренчедән, сату вакыты кыскарды. Икенчедән, хәзер кечкенә сәүдә нокталарында алкогольле эчем­лекләр сату тыела. Билгеле, болар барысы халык­ны савыктыруга хез­мәт итә, яшьләрнең эчкечелек “сазлыгына” батуына чик куя. Бу җәһәттән, илдә алкогольле эчемлекләр азрак саты­луга һәм кулланылуга хезмәт итүче законнар уңышлы гамәлгә ашырыла дияргә була. шул ук вакытта бу әлеге төр са­лымнарның кимүенә китергән. Югарыда телгә алынган вакыт аралыгында алкоголь про­дукциясенә акцизлардан 2837 миллион сум салым кергән. Узган елның шушы ук күрсәт­кеченнән 13,5 процентка азрак. Сырага акцизлардан кер­гән салым 1186 миллион сумга кимегән. Әйе, салымның азрак керүе уңай күренеш түгел. Ләкин бу очракта кире нәти­җәгә шатланырга кирәк. Әгәр дә илдә сау-сәламәтләр саны артса, имин тормышта яшәү­челәр дә күбәячәк. Димәк, салым­ның башка төрләре артачак.
Ел җиңел булмаса да, оешмалар табышына, физик берәмлекләр кере­менә салым түләүләре арткан. Бу күр­сәт­кеч, нигездә, халык­ның имин тормышта яшәвенә ишарә ясый. Димәк, ил, төбәк җитәк­челеге та­ра­фыннан кризис йогынтысын ки­метүгә юнәл­тел­гән чаралар нәтиҗә бирә.
Төбәкнең тупланган бюд-жетының 76,5 проценты, ягъни 75,6 миллиард сумы социаль өлкәгә юнәлтелгән. Бюджетны тулыландыруда салымнарның да әһәмияте зур булуын күздә тотып, һәркем аларны вакытында түләп барсын иде. Беренче августка алынган мәгълүмат буенча, Башкортстан Республикасында салымнар һәм җыемнар буенча бурычлар 14 673 миллион сумга җиткән. Ә бит бу акчалар күпме социаль мәсьәләләрне хәл итүгә юнәл­телә алыр иде...