Шул да җитә миңа – язганнарым

Татарстанның халык шагыйре Роберт Миңнуллинның якты истәлегенә.

Бер ел элек, 27 мартта, кинәт фани дөньядан киткән мәшһүр әдип, сәясәтче һәм җәмәгать эшлеклесенең балачак һәм үсмер елларын барласаң, анда Илеш райо­нының байтак авыллары телгә алына. Менә игътибар итегез! Аның әтисе Мөгаллим Миңнегол улы сугыштан кайткач, Нәҗәде авылына килеп урнаша, Исәмәт авылында туган Гөлҗәүһәр Кирам кызы белән гаилә кора. Шушында 1948 елның 1 августында тәүге балалары
Роберт туа. Гаилә бераз вакыт Кыпчак авылында яшәп ала. Сабыйга бер яшь тулганда гаилә башлыгының туган авылы Шәммәткә кайтып төпләнәләр. Малай шундагы башлангыч мәктәпкә укырга төшә. Арытаба Аккүз
сигезьеллык мәктәбенә китә. Мөгаллим ага да шушы авылда урнашкан колхоз идарәсенә йөреп хисапчы булып эшли. Кызганычка каршы, олы улы унбер яшьтә чакта ул, биш сабыен ятим итеп, нибары 41 яшендә кинәт вафат була.

Гомер юлы Роберт Миң-нул­линны белем үрләренә дә, әдәбият дөньясына да туп-ту-ры гына илтеп җиткерми әле. Дүртенче сыйныфтан соң улын Гөлҗәүһәр апа Уфадагы данлыклы 1нче интернат-мәк-тәпкә дә, Нефтекама интернатына да алып барып карый, ләкин берсенә дә урнаштыра алмый. (Соңрак шагыйрь бу вакыйганы “Интернат малае була алмадым” дигән язмасында бәян итте. “Әнкәй безне Сөннән алып кайткан” китабы. 2002 ел).
Аккүз сигезьеллык мәктә­бен тәмамлагач, егет бераз вакыт Уфа сәүдә-кулинария училищесында укый, аннан кайтып, авыл китапханәсендә һәм колхозда да эшләп ала. Тугызынчы сыйныфка район үзәге Югары Яркәйгә бара. Ләкин бер елдан Карабаш мәктәбенә күчеп, урта белем турындагы таныклыкны шунда ала. БДУ студенты булу хыялы тормышка ашмый. 1966-68 елларда Илеш районы “Маяк” гәзитенең әдәби хезмәткәре булып эшли. Шунда журналис­тиканың тәүге чыныгуын ала, шигърияткә ныграк тартыла бара.
20 яшендә юллар аны Казан дәүләт университетына алып китә. Татар теле һәм әдәбияты бүлеге студенты чагыннан ук талантлы яшь шагыйрь булып таныла. Яшь шагыйрьләрнең 1971 елда үткән 5нче Бөтенсоюз фести­валендә аның иҗатына да югары бәя бирәләр. Бу чарада актив катнашкан өчен Мактау грамотасы белән дә бүләк­лә­нә.
Якташыбыз 1973 елда университетны тәмамлап, “Яшь ленинчы” гәзите редакциясенә эшкә керә. (Шул ук елны Югары Яркәйдә туып-үскән Клара Әмир кызы Исламова белән гаилә кора). Р. Миңнуллин 1977-83 елларда “Казан утлары” журналының бүлек мөхәр­рире, җаваплы секретаре булып эшли. Бер үк вакытта без аны Татарстан телевиде­ниесендә “Шигъри тәлгәшләр” дигән тапшыруның авторы һәм алып баручысы буларак та белә идек. 1983-86 елларда телевидениенең баш мөхәр­рире вазыйфасын башкарганнан соң “Сабантуй” (элекке “Яшь ленинчы”) балалар гәзи­те мөхәррире итеп тә­гаенләнә. Дистә ел чамасы гәзиткә җитәкчелек итеп, 1990 елдан Татарстанның халык депутаты сыйфатында сәясәтче һәм җәмәгать эшлеклесе мәшә-кать­ләренә дә күмелә. 2000 елда Татарстан Дәүләт Советы Рәисе урынбасары итеп сайлана. Республиканың югары органындагы фидакарь эшчәнлеге ике дистә ел дәвам итә. Моннан тыш әле ул Та-тарстанның Балалар фонды, шулай ук, Язучылар берле-генең балалар әдәбияты секциясе рәисе дә булып тора.
Роберт Миңнуллинның иҗаты белән ныклап кызыксы­на, шигырьләрен даими укый башлавыма 50 ел тулып килә икән инде. Аларны, әлбәттә, иң тәүдә “Кызыл таң” битлә­рендә укыдым. Яшь шагыйрь­ләрнең Казанда 1970 елда басылган “Беренче карлыгачлар” җыентыгында. Аннары үзенең китаплары кулга берәм-берәм килеп керә башлады: “Бәхетле булыгыз” (1976), “Акбай цирк карый” (1978), “Сөенсеннәр әле каеннар” (1979), “Җиде абый тай җигә” (1980), “Айга очтык!” (1982). Ә тиражлары соң! Тугыз мең-ун мең данә.
Соңрак, шәхсән танышып, очрашып, сөйләшеп йөри башлагач автограф язып бүләк иткән китаплары да миндә байтак җыелып киткән. Мәсә-лән, “Талбишек” (1995), “Ән­кәм­нең догалары” (1995), “Уфа – Казан юллары” (1998), “Шагыйрь генә булып калалмадым” (1998), “Әнкәй безне Сөннән алып кайткан” (2002), бертуган энесе, фән докторы, институт директоры Ким Миң­нуллин белән берлектә язган “Тел язмышы – халык язмышы” (2008) һәм башкалар. Кайберләренә рецензия дә, автор белән әңгәмәләр дә бастырдым.
Шагыйрь-публицист-сәя­сәтченең җиде томлыгы эш бүл­мәмдәге шкафның иң тү­рен­дә тора. Барлык том да бер үк вакытта – 2007 елда басылып чыккан. Һәркайсы 525-575 биттән торган зур форматлы китаплар. Шигырь-ләр, иҗади портретлар, ре-цензияләр, публицистик мәка­ләләр, юлъязмалар, парламент трибунасыннан ясаган чыгышлары... Ул томның телә­сә кайсысын ачып кара – күп­ме фикер, күпме фәһем, мәгъ-лүмат аларда!
Роберт Миңнуллинның тормышы, киңкүләм эшчәнлеге, иҗаты, әлбәттә, татар җәмә­гатьчелегенең игътибар үзә-гендә. Аңа багышланган вакытлы матбугат материаллары гына түгел, саллы китап­лар, фәнни хезмәтләр дә нә­шер ителде. Бу җәһәттән әдә-бият белгече Равил Рах­ма-ниның беренче томга кереш итеп бирелгән язмасына тукталып үтик:
“Роберт Миңнуллинның беренче мөстәкыйль җыенты­гына кергән дистәгә якын шигыре инде үзенең кызыклы чишелеше, профессиональ яң­гырашы белән игътибарны җәлеп итә. “Әнкәй” шигыре исә тиздән шагыйрьнең визит карточкасына әверелә... Күре­некле композиторыбыз Сара Садыйкова һәм җырчы Зөһрә Сәхәбиева җырның тарихи яңгырашын тыңлаучыга бөтен нечкәлегендә илтеп җитке­рергә омтыла... Бу җыентыкка кергән икенче – “Килен төш-кәндә” шигырь-җырының да (Рөстәм Яхин музыкасы) язмышы беренчесенекеннән, шәт, әллә ни ка­лышмыйдыр... Китабының исеме итеп алынган “Бәхетле булыгыз!” шигыре (Резеда Әхиярова музыкасы) авторның үз укучысына җитке­рәсе изге теләкләрен чагылдыра. Ул – публицистик яңгы-рашлы җыр...
Моннан соң дөнья күргән китапларында автор үзенең бу уңышлы дебютын кыю дәвам итәргә омтыла. Беренче җырларындагы шигъри моң, өзелмәү генә түгел, шигырьдән шигырьгә күчеп ныгый-тирәнәя бара. Иҗат кешесе өчен үз моңыңны табу бер кыен булса, аны саклап калу икеләтә авыр. Кайлардан килә соң бу моң чишмәсе шагыйрьгә? Ни өчен аның иҗаты тирән, мул сулы? Миңа калса, ул моңның шагыйрь йөрәгендә өч зур чыганагы, өч зур коесы бар...”
Равил Рахмани ул моң чишмәләренең, “беренчесе – аның әрнүле балачак хати­рәләре; икенчесе – шулай ук инде еллар томанына күмелеп югалган яшьлеге һәм туган авылы; өченчесе – 1968 елдан бирле үзе яшәүче Казаны бе­лән туган төбәге Башкортстан туфрагы арасында гомерлек сәфәргә чыккан, Уфа – Казан юлында сагынып һәм ашкынып, бәргәләнеп һәм сулкылдап типкән шагыйрь йөрәге”, дип раслый.
Гәзитебез битләрендә мин инде күп тапкырлар билгеләп үтүемчә, Роберт Миңнуллин Башкортстанның сөекле улы иде. Моның шулай икәнлеген ул бөтен тормышы, киң колач­лы иҗаты белән раслады. Санап бетергесез шигырь­лә­ре, җырлары, публицистик язмалары белән. Башкортстанның халык шагыйре Равил Бик­баев болай дип язды: “Шагыйрь безнең республикада еш була, туган ягының йөрәк тибешен тоеп, рухи тормышындагы һәр яңалыкны белеп-кичереп яши, матбугатыбызны, китапларыбызны укып барырга тырыша. Күренекле шәхесләр биргән Башкортстан авыллары буйлап Роберт Миңнуллин сыман гаиләсе белән сәяхәт итүчеләрне үзе­безнең әдипләр арасында бик еш ишеткәнем юк. Каләм­дә­шем Башкортстандагы төрле чараларга чит кеше булып кил­ми, газиз төбәгенә канатланып кайтып төшә, күрше өенә түгел, туган йортына сагынып килә”.
Бу сүзләргә шуны да өстик: Татарстанның халык шагыйре (2005) һәм атказанган сәнгать эшлеклесе (1993), Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясе (1998), шулай ук Муса Җәлил (1982), Абдулла Алиш (1997) исемендәге премияләр лауреаты, Г. Х. Андерсен исе­мен­дәге халыкара Почетлы диплом (1993) иясе Роберт Миңнуллинга “Башкортстан­ның атказанган мәдәният хезмәткәре” исеме (1998) һәм республикабызның данлы Фатих Кәрим исемен йөртүче төбәкара әдәби премия бире-лүне дә законлы күренеш дип исәплибез.
Роберт Миңнуллин “Кызыл таң” якын һәм тугры дусты, актив авторы да иде. “Кызыл таң” гимнының сүзләрен дә Роберт Миңнуллин язды. Ул замандагы барлык татар бала­лары­ныкы кебек, аның да өс-тәлен­дә “Әлифба”, “Татар теле” китаплары янәшәсендә безнең гәзит тә яткан. Чыгышларында, истәлекләрендә бу хакта еш телгә ала иде ул. Мәктәп укучысы Роберт тәүге шигырьләрен дә “Кызыл таң”­да бас­тыра башлаган, редак­циягә теге яки бу сорау белән хатлар юллаган һәм аннан бик ихлас җавап алган. Гомумән, бөтен иҗат гомере буена без­дә аның шигырьләре генә түгел, төрле буын каләмдәш­ләре һәм сән­гать кешеләре (республикабызда туып-үскән­нәр) турында күләмле мәка­ләләре даими басылды. Кем яисә нәрсә хакындадыр язу буенча ул редакция үтенечен бервакытта да кире какмады. Редакция оештырган бәйрәм­нәрдә, тантаналарда гәзитнең күптәнге укучысы һәм авторы буларак та, Татарстанның югары вазыйфалы кешесе буларак та катнашты. Аның тирән фикерле, фәһемле, шул ук вакытта лирика һәм юмор белән сугарылган чыгышлары, ши­гырь­ләре һәм җырлары кебек үк, һәрберебезнең хәтерендә саклана. “Кызыл таң” журна­лист­ларының күпчелеге, Казанга барганда, Роберт Мөгал­лим улы янына кереп, киңәш­лә­шергә, фикер алышырга тырышалар иде.

Фәрит Фаткуллин.