“Үземне белә башлаганнан бирле мин “Кызыл таң” белән!”

Башкортстанның атказанган мәдәният хезмәткәре, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе Зифа Нагаева гәзит белән дуслыгын югары бәяли.

Озак еллар “Юлдаш” радиосындагы хезмәте, хәзер инде “Туган тел” телевидение каналы, бик күп популяр җырлары аша халык күңелендә урын алган Зифа Нагаеваның билгеле шәхес булу юлындагы беренче адымнарына без дә шаһит булдык. Узган гасырның туксанынчы елларында бик популяр булган “Шәрык” радиосына музыкаль мөхәррир буларак эшкә килгән иде ул. Көннәрдән бер көнне алып баручы Әлфия Мәүлетова эфирга чыга алмадымы, башка ашыгыч сәбәпләр булдымы, аны микрофон алдына утыртып куйдылар. Ул бик матур итеп тапшыру үткәреп чыкты, ә икенче тапкыр эфирга чыккач, аны ишек төбендә күпереп пешкән икмәге, яңа гына аертылган җылы каймагы белән Кырмыскалы районыннан килеп җиткән “поклоннигы” көтеп тора иде инде. Шул рәвешле ул бик тиз халык күңеленә юл ярды.

– Нәкъ шул чорда радиодан юл аша гына музыкаль мәктәптә эшли идем, андагы кара баянны кара халатка төреп, чанага салып алабыз да радиога алып килеп җырлашабыз, язмалар эшлибез, – дип хәтерли ул елларны Зифа Вәли кызы. – Ул мохиттә иҗат бөреләнми мөмкин дә булмагандыр.
Ә беренче җырым дәваханәдә туды. Үзем белән бергә авылдагы әни дә авырды. Йөрәк өянәге ешайгач, аны район үзәгенә күчереп алып китәргә микән әллә дигән мәсьәлә килеп туды. Энем бу эшне тизләтмәкче дә. Ә мин әнинең без туган йортка ничек береккәнен бик яхшы беләм. Ул андагы сыерчык оясын да яңарттырмый иде, имештер, сыерчыгы кайтса, адашып йөрер... Шул рәвешле тузып бетеп, үзе җимерелеп төшкәч кенә алмаштырдык аны. Ә монда бөтенләй күченеп китү...
Үзем түшәмгә карап, система астында ятам, әни авылда өзгәләнә, шул вакытта гаҗизләнүдән күңелдә шигырь юллары туды:
Түшәмнәрне тишеп чыга инде,
Мөлдерәмә тулы күзләрем...
Күз алдыма кечерәеп калган әни, теге сыерчык оясы, капка төпләрендәге яшел үлән килеп басты һәм йөрәк менә-менә ярыла инде дип торганда, күктән ниндидер илаһи көч төште, әйтерсең, бар булмышымны алыштырды да куйды ул. Һәм “Туган йортыма” җыры туды.
Капка төпләрендә яшел үлән,
Ни хәлләрдә икән күрше-күлән?
Мәшәкатьләремне читкә куеп,
Кайтып киләм әле,
кайтып күрәм.
Шуннан, кем әйтмешли, җыр капчыгы ертылды, йөзәрләгән җыр туды. Аны үзем дә, башка җырчылар да башкара. Аларның һәрберсе күңелдә бала кебек ярала, аны кемгәдер биргәч, бераз моңсу булып тора. “Бала”ларымны дөньяга күрсәткән һәр җырчыга рәхмәтем зур. Алар арасында бик билгелеләре дә, әле яңа гына танылу ала барганнары, инде үземне гаилә әгъзалары кебек бик үз иткәннәре дә бар. Алар арасында Хәния Фәрхи аерым урынны алып тора, билгеле.

Хәния беренче тапкыр яңа 6 җырымны алып, үз программасына кертте. Бу минем үзем өчен язылган җырларым иде. Шул ук “Туган йортыма”, “Гомерләр зая узмасын” кебекләре. Хәния аларны тиз арада популярлаштырды. Аннан соң ул һәр программасына минем 5-6 җырымны кертә торган булды.

Бер вакыйга истә. Ул бер елны минем 9 җырны җырлаганда Уфада 17 көн рәттән концерт бирде. Шушы кадәр үстек без, бер-беребезгә үсәргә ярдәм иттек. Ул — мине, минем җырларымның данын арттырды, мин аның илһамына чишмә булдым. Ул шулай мәңгелек булып калачак. Мондый кабатлану башка булмаячак. Мин нинди генә яшь җырчылар белән эшләсәм дә, Хәния – Зифа, Зифа – Хәния арасындагы иҗат җимешләре шул вакытныкы гына булып калачак. Шуңа мин Хәнияне бүген арабызда юк дип әйтә алмыйм. Ул минем җырларны да, минем җырлар аша үзен дә үлемсез итте. Кеше буларак та бер-беребезне ихтирам итеп яшәдек. Толбазыга концерт белән барса, әни янына кереп, күчтәнәчләрен калдырып чыга торган иде, рәхмәт яугыры.

Әнине минем дуслар барысы да яратты. Бервакыт Фән Вәлиәхмәтов кергән аның хәлен белергә. Озак кына сөйләшеп утырганнар, ул кайтырга булгач, әни, яңа пешкән икмәген биреп, капка төбенә кадәр бертуктаусыз сөйләп, озатып калган. Фән кайтып җитсә, документлары тулы сумкасын әни янында калдырганын аңлап, башына ябышкан. Нишләсен, кире әни янына кайтып киткән инде. Тагын чәй яңартканнар, тагын сөйләшеп сүзләре бетмәгән. “Их, Зифа, дип, һушлар китеп яратабыз үзеңне, ә бит синең әниеңдә 15 Зифа Нагаева яши, вакытында ачылмаган гына бу талант”, — дигән иде шул чакта Фән Вәлиәхмәтов.

Әнием гомер буена башлангыч сыйныф укытучысы булды, бәлки, шуңа да картая белмәде, яшьләрчә фикер йөртте. Миңа 23 ел яшәгән иремнән аерылырга туры килгәч, ул: “Балам, әгәр гомереңне ялгыз үткәрергә булсаң, каберемдә әйләнеп ятармын, ялгызлык начар ул, берүк кияүгә чык!” – диде. Аның киңәшен тоттым һәм уңдым дия алам. Әлегә кадәр көнем аның фотосурәте белән исәнләшүдән башлана, еллар буена да истән чыкканы юк.

Әйткәндәй, әнием аша миңа “Кызыл таң” гәзитенә ихтирам килде. Үземне белгәннән башлап, ул безнең өй түрендә олы кунак булды. Соңыннан шигырьләрем биредә дөнья күрде, үзем турында мәкаләләр басылды. Бүген дә мин яраткан гәзитемне кулга алу белән аның аша бөтен укучылар белән исәнләшәм, үткәннәргә кайтып киләм, киләчәккә күз салам. Гәзитнең эчтәлеге укучыга менә шундый кабатланмас мөмкинлекләр бирә. Гасырларга сузылган гомере тагын да озынрак булсын яраткан гәзитебезнең! Сез дә “Кызыл таң”нан аерылмагыз, дуслар! Кадерле басмабызга язылыгыз,алдырыгыз, укыгыз!

Резида ВӘЛИТОВА язып алды.