“Яшел елан” коллары ирекле була аламы?

Моннан берничә ел элек төзәлмәс алкоголиклар белән наркоманнарны мәҗ­бүри дәвалау турында закон проекты каралуы турында ишетелгән иде. Табигый ки, ул бик күп капма-каршылыклы фикерләр тудырды. Күпләр элекке ЛТПларны искә төшерде. Янәсе, тагын эчкечеләрне интектерәчәкләр, җәфалая­чаклар, аларның хокуклары бозылачак. Һәм шундыйлар җиңде дә — бу баш­лангыч Дәүләт думасы коридорларында югалып калды.

Чире тирәнгә кергән кешенең ялгызы гына бу зәхмәттән арына алуы икеле. Никадәр генә тырышса да, барыбер көткән нәтиҗә булмаска мөмкин. Ә бөтен авыру җәмгыять эчүен таш­ласын өчен никадәр көч һәм акча таләп ителә! Наркомания белән дә шул ук хәл. Ни генә димә, бу проблеманы дәүләт ярдә­мендә, аның көче белән генә хәл итеп була, моңа законнар да ярдәм итәргә тиеш.

Русиядә наркоман­нар­ның рәсми саны 600 мең­нән артык булып, дөрес­лекне белер өчен бу санны 2,5кә тапкырларга кирәкле­ген беләбез. Димәк, илдә ике миллионга якын наркоман бар. Ә вакыты-вакыты белән генә наркотик кулланучылар саны алардан 50 тапкыр артык. Ә алкоголикларның исәбе-хисабы дә юктыр кебек, аларны санап чыгып та булмый, чөнки нарколог­ларга ун эчкеченең берсе генә мөрәҗәгать итүе билгеле.

Минем уйлавымча, бу кешеләрне наркотиклардан һәм алкогольдән баш тартырга мәҗбүриләргә кирәк. Әлбәттә, кешенең үз теләге дә булырга тиеш. Психиатр-наркологларның бер язылмаган кагыйдәсе бар: дәвалап була, терелтеп бул­мый. Тәҗрибә күрсә­түенчә, алкоголизм белән наркомания чиреннән пациент үзе теләсә генә терелтеп була. Андыйлар арасында савыгырга теләү­челәр күп.

Наркологлар белән сөйләшкәндә, алар кайбер пациентларның икенче көнне үк өйләренә кайтарып җибәрүне соравын әйтә. Җибәрмиләр икән, качалар! Аннары барысы да яңадан башлана. Үзлә­рен, якыннарын җәфа­лыйлар. Дәваханәдә көч­ләп тотарга закон кушмый, шуңа да мәҗбүри дәвалау бик кирәкле һәм коткаручы чара дияр идем.

Әйе, эчкечеләрнең туганнары белән аралашкан бар. Барысы да, кабатлап әйтәм, барысы да бәлагә тарыган кешене көчләп дә­валау яклы. Бервакыт авыл­га кайткач, күрше хатыны килеп керде. Чәче-башы тузган, борыныннан кан ага. Ире эчә башлаган икән. Хатынының “тукта инде”, дигән сүзләре ошамаган, йодрыкларын эшкә җиккән. “Энем, ярдәм ит берүк, балаларны үтерә бит”, дигәч, йөгереп кердем. Өстәл артына утырган, алдында шешәсе, ми­не күргәч, башта әйбәт кенә сөйләшә башлады. Азрак акыл өйрәтә башлагач, җикерергә кереште. Синең ни эшең бар, янәсе. Борылып чыгып кына китә­се килә, чыннан да, минем ни эшем бар? Күпләр шулай уйлый да. Чыгып китә­ләр, кысылмыйлар, ишет­миләр, туктат­мый­лар... Ә бераздан шушы йорттан мәет чыга. Берәү генә булса әле...
Абзыебыз бер атна тирәсе эчте. Аннары син дә мин йөри башлады. Бер кайтканда кереп, гафу үтен­де, валлаһи, энем, соң­гысы булды, үзем дә туйдым, дип антлар эчте. Ыша­насы килә, ышандырмый. Хәзер теге апа кергән көнне искә төшерик. Шул минутта ук табиблар чакыртып, абзыйны мәҗбүри дәваланырга җибәреп булыр идеме? Законы бар икән, нигә булмасын? Гаи­ләсе тынычланып калыр иде ичмасам. Үзе дә, бәлки терелеп кайтыр иде.

Алкоголизм белән нар­ко­маниягә каршы көрәштә, сугыштагы кебек, бөтен чара да яхшыдыр. Моңа каршы булучылар иң элек әнә шул күрше апасы кебек авыруларның туган­на­ры­ның, якыннарының фикерен белсен иде. Бу бәла кешенең үз тормышын гы­на агуламый бит. Аннары чир йогышлы. Гаиләдә ата эчә икән, 90 процент очракта улы бу эстафетаны дәвам итәчәк. Бу бәлагә тарымаган кеше алкоголик белән наркоманнарның әниләре, хатыннары, ирлә­ре, балалары тормышын нинди тәмуг газапларына әйләндерүен белми. Шуңа да бу җәһәттән хокукларын, ирекләрен бозу дигән сүз­ләр минем өчен көлке яң­гырый. Нинди ирек турында сүз бара? Уйлап карагыз, тулысынча “яшел елан”­га бәйле кеше ирекле була аламы? Ул инде яман гадәтенең колына әйлән­гән. Аны коткарырга кирәк, чөнки алкоголизм — ул әкренләп кенә үз-үзеңне үтерү. Һәм җитди психик авыру.

Бу уңайдан шуны да әйтәсе килә, илдә шәхси наркология клиникалары артты. Алар күп акча таләп итә, ләкин бернинди нәти­җә дә гарантияләми. Ул гына да түгел, шәхси наркология авыруга зыян китерергә мөмкин, чөнки ул үз кесәсенә генә эшли. Алкоголикларга һәм наркоманнарга дәвалауны дәүләт медицина ярдәме системасы гына тәэмин итә ала. Шуңа да бу өлкәне дәүләт үз кулына алырга тиеш.