Иске Күчәрбайның “Металл очы” Шәяхмәтовлары

Бәйге җиңүчеләре Лия Салих кызы һәм Рафаэл Шәмсет­дин улы Шәяхмә­товлар агымдагы елның 26 гыйнварында балалары һәм дә барча туганнары белән берлектә гаилә коруларының 60 еллыгын бил­геләгән. Әлеге үзенчә­лек­нең гаиләнең “Кызыл таң” бәйге­сендә җиңеп чыгуына хәлиткеч йогынты ясавы да бик мөмкин, ни өчен дигәндә, конкурсантлар арасында Шәях­мәтовлар иң өлкәне иде. Ни генә әйтмә, Иске Күчәрбай төбәгендә исәнлек һәм иминлектә, татулыкта һәм байлыкта 60 ел дәвамында гомер кичерүче гаиләләрне бүген дә бармак белән генә санарлык. Моңа өстәп, Шәяхмәтовларның район үзәгендә яшәүче кызлары Линура Рафаэл кызының бу уңайдан әти-әнисенә кара­та ихтирам һәм сөю хисләрен белдерүдә үзен­чәлекле юл сайлавы да табигый. Бер сүз белән әйткәндә, “Кызыл таң” конкурсына төбәкнең күре­некле кешеләре – Шәяхмәтов­ларны чыгаруда, аларның җиңү яулавында аның өлеше зур булуы аңлашыладыр.
Шәяхмәтовлар гаиләсенең Иске Күчәрбайда иң абруйлылардан саналуы да табигый. Рафаэл ага 1939 елда туган, Совет Армиясендә өч ел солдат хезмәтен үтеп кайткач, тормышын һәм хезмәт юлын тулысынча туган төбәге белән бәйли. Озак еллар дәвамында элекке “Октябрь” колхо­зының икенче бригадасында механизатор булып эшләп, киң танылу ала, фидакарь хезмәте Мактау грамоталары белән билгеләнгән.
Гомумән, Рафаэл Шәмсет­дин улы – тормышның һәр өлкәсе буенча бик тә бай мәгълүматлы кеше. Ни өчен дигәндә, бала чагыннан бу төбәктә аеруча күп таралган, үзе әйтмешли, данлыклы “Кызыл таң”ны укып үскән буын вәкиле бит ул! Яраткан гәзитенең гаделлек сагында торуын, авыл тормышын киң яктыртуын да яхшы белә. Шуңа бәйле, Күчәрбай авыл Советының элекке кайбер хезмәткәрләренә карата бер­никадәр тәнкыйть белде­рергә дә җаен чыгарды, чөнки аның туу турындагы таныклыгын тутырганда ялгышлык җибә­релгән. Исемен нечкәлек билге­се куеп – Рафаэль, ахыр чик­тә, Рафаил, дип язсалар да риза булыр иде. Хәзер исә, документны һич үзгәртеп булмый. Аның каравы, җәмәгате исемен­нән бик канәгать – Лия бик тә ягымлы яңгырый, дип исәпли.
Лия Салих кызы – район­ның Агарды якларыннан, сугыш туктаган 1945 елда дөнь­яга килгән. Әмма бу авылда туып-үссә дә, нәсел тамырлары Күчәрбайдан баш ала икән аның. Җан тартмаса да кан тарта, дигәндәй, нәкъ менә шул сәбәпле бу төбәктәге туган-тумачаларына кунакка килеп йөргән. Армия хезмә­тен­нән күптән түгел генә кайткан Рафаэлнең кунак кызына күзе төшүе тиз арада үзенең нәти­җәсен бирә дә инде – Иске Күчәрбайда яшь гаилә туа. Лия ханымның да хезмәт юлы “Октябрь” колхозы белән аерылгысыз бәйләнгән. Бригадир кайда кушса, шунда эшли, атап әйткәндә, уңган чөген­дерче булып таныла. Ә менә хатын-кыз буларак, аның батырлыгы СССР дәрәҗәсендә танылу ала – биш бала тәрбияләп үстергән өчен Лия Шәяхмәтова “Герой-ана” исеменә лаек булып, медаль белән бүләкләнә.
Шәяхмәтовларның гаилә тормышында рәсми рәвештә 60 еллык юбилейлары исә киләсе елга туры килә, чөнки 1963 елда өйләнешсәләр дә, никахлары авыл Советында законлы итеп ЗАГСта бер елдан соң гына теркәлә. Әле­ге­дәй хәлнең элегрәк авылда тормыш корган күп кенә гаилә­ләргә хас булуына мисаллар бихисап, чөнки көндәлек мәшәкатьләргә башы-аягы белән чумган авыл кешесе өчен сельсоветта тер­кәлгәндә исемнең – дөрес, никахның кайчан язылуы әллә ни зур әһәмияткә ия кебек түгел. Иң мөһим мәсьәлә булып дөнья көтү, балалар үстерү, аларның өстен-башын бөтен итү, тамакларын туйдыру тора. Вакыты да бик җаваплы, Гитлер белән сугыштан соң дөнь­ялар аз-маз иминләнеп, тормыш җайга салына гына башлаган 60-70нче еллар бит бу. Әй­тергә кирәк, Иске Күчәрбай Шәяхмәтовлары, ата-ана буларак, алларында торган изге бурычларын намус белән үтәү өчен барлык тырышлыгын салган, дип әйтергә ныклы нигез бар.
Иске Күчәрбай – бу төбәк­нең иң борынгы авыл­лары­ның берсе, тарихи чыганакларда аның XVII гасырның икенче яртысында барлыкка килүе теркәлгән. Чагыл елгасы буйлап урнашкан авылның озынлыгы өч чакрымнан артып, хәзер исә бер очы – Иске Абзанга, икенчесе Әхмәт авылына барып тоташыр хәлдә. Шәях­мәтовлар яшәгән төбәк халык телендә “Металл очы” дип атала. Әлеге атама юкка гына бирел­мәгән­дер, чөнки биредә тормыш көтү өчен шартларны яхшыдан дип әйтеп булмый: авыл үзәгеннән читтә урнашкач, юллар да шәптән түгел, урын-җирләре ташлы туфраклы, урамнар тау-калкулыкларга сыенган.
Бер сүз белән әйткәндә, “Металл очы”нда тимер бә­дән­­ле, каты токымлы кешеләр генә яши ала. Шәях­мәтовлар гаиләсе моны барлык тулылыгы белән акла­ган, дип расларга ныклы нигез бар. Мәхәббәтле тормыш­ларында җәмгысы алты балага гомер бүләк иткәннәр. Ни аяныч, 60 еллык озын гомер юлы югалтуларсыз булмаган. Беренче балалары Зилә бер яшендә кызамык чиреннән вафат була. Алдагы тормыш бала кайгысы китермәс, дип, матур гына дөнья корганда һич көт­мәгән бәла-каза, ата-ананы ачы кайгы­ларга салып, гаиләне тетрәндерә. Үзаллы тормыш корган ике уллары Ришат һәм Рәфыйк аллы-артлы ди­гәндәй фаҗигале үлем­гә дучар була. Әйтергә кирәк, бәла-казалар олыгайган көннә­рендә дә үлем-китем белән янә сыный әле Шәяхмә­тов­лар­ны. Әмма алар бирешми, кайгылардан сыгылмый, түзем­лектә сабырлык белән тор­мыш сынауларын үтеп, бәхетле картлык баскычына күтәрелергә көч-куәт таба.
Лия Салих кызы һәм Рафаэл Шәм­сетдин улының исән-имин бала­лары­ның өчесе дә яшәү урыны итеп район үзәге Языково авылын сайлаган. Хәзер инде Ләйсән, Линура һәм Рәсүл, тормышта һәм хезмәттә үз урыннарын та­бып, әти-әниләренең ныклы таянычы булып, туган нигезгә юлны суытмыйлар. “Кызыл таң” оештырган конкурс җиңү­челәре мондый хәстәр­леккә бик тә лаек.

Фәнүр Гыйльманов,
“Кызыл таң”ның үз хәбәрчесе.
Благовар районы.