“Агросәнәгатькә зур игътибар бирелүе сөендерә!”

Күптән түгел “Агростартап” грантларына дәгъва кылучыларны сайлап алу буенча конкурс комиссиясенең йомгаклау утырышы кысаларында Башкортстан Авыл хуҗалыгы министрлыгында иң күп балл җыйган катнашучыларны игълан иттеләр. Шулай итеп, 172 мөрәҗәгать итүчедән 36 кеше сайлап алынды, алар бизнес-проектта күрсәтелгән сумма нигезендә 1,5 миллион сумнан 7 миллион сумга кадәр акча алды. Әлеге юнәлеш буенча дәүләт ярдәменең гомум күләме 149 миллион сум тәшкил итәчәк, бу узган елгы күрсәткечтән бер ярым тапкыр югарырак. Исегезгә төшерәбез: узган елда “Агростартап” грантына 24 кеше ия булды.

Башкортстан – югары үсешкә ирешкән сәнәгать һәм авыл хуҗалыгы төбәге. Биредә сөт, ите, кымыз, бал һәм башка авыл хуҗалыгы продуктлары җитештерүгә аерым басым ясала. Авыл – мәдәниятнең һәм гореф-гадәтләрнең нигезе, шулай ук авыл хуҗалыгының югары җитештерүчән продукциясе чыганагы урыны булып тора.

Шул ук вакытта республика җитәкчелеге башлангычы белән агросәнәгать һәм фермерлыкта шактый киң ярдәм чаралары комплексы җәелдерелгән. Әлеге чаралар авылны модернизацияләү, авыл халкының тормыш сыйфатын күтәрү һәм мәдәни традицияләрне саклау өчен зур этәргеч булып тора. Яңа предприятиеләр үсеше нәтиҗәсендә авылларда эш урыннары булдырыла, хезмәт хакы дәрәҗәсе арта.

Агросәнәгать тармагында ярдәм чараларыннан кулланучыларның берсе – Башкортстанның Әлшәй районында туган Руслан Хисмәтуллин. Эшкуар узган елда 6,7 миллион сумлык “Агростартап” гранты откан.

– Балачактан ук туган Торынтаешта калачагымны аңладым. Җанварларга һәм фермага мәхәббәтем тумыштан ук дип әйтергә була, шуңа күрә мин бу юнәлештә укырга булдым һәм күптән түгел генә үз эшемне оештырдым, – дип уртаклашты Руслан.

Бер елдан артык элек ул эре мөгезле терлек (сыер) үрчетү белән шөгыльләнә башлаган. Шәхси эшкуар буларак ул үз хуҗалыгын киңәйтү кирәклегенә юлыккан. Дәүләт ярдәме программасы турында белгәч, фермер шундук катнашырга карар кылган. Моның өчен ул Башкортстанның Авыл хуҗалыгы министрлыгында консультация алган һәм кирәкле документлар әзерләп, аларны конкурс комиссиясенә карауга тәкъдим иткән, алга таба грант откан.

Әлегә Руслан Хисмәтуллинның эре мөгезле терлек саны 117 баш тәшкил итә. Фермада даими рәвештә ике ярдәмче эшли. Продукция урындагы ярминкәләрдә, шулай ук күмәртә сатып алучыларга сатыла. Эшкуар хуҗалыкны үстерүне дәвам итәргә ниятли. Ул терлек санын арттырырга, продукцияне сату өчен үз кибетен ачарга һәм өстәмә техника сатып алырга тели.

Яшь эшкуарга үзе алдында куйган шартларга ирешергә, (грантлардан тыш) гамәлдә булган субсидияләр һәм ташламалар кебек ярдәм кораллары этәргеч булачак. Төбәк җитәкчелеге нәтиҗәлелекне һәм көндәшлеккә сәләтлелекне арттыру өчен агросәнәгать комплексын эзлекле рәвештә модернизацияли.

Быел “Агростартап” грантын җиңгән 36 бәхетле кеше арасында Аскын районы Шорохово авылыннан яшь фермер Тимур Миргалиев та бар.

– Авыл хуҗалыгында бала чагымнан ук мин: бабам Мәүлетҗан Нургали улы үзе гомер буе авыл хуҗалыгы эшчесе, КФХ хуҗасы булган. Ул шулай ук атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре. Ә әти Азат та авыл хуҗалыгында эшләде, механизатор иде, – дип сөйли фермерлар династиясен өченче буында дәвам итүче яшь эшкуар.

Сүз уңаеннан, бу сезонда Тимур Миргалиев 130 гектарда бөртекле һәм күпьеллык культуралар чәчкән, алар арасында: 45 гектар бодай, 18 – солы, 11 – арпа, 30 – арыш һәм 26 – күпьеллык үләннәр.

– Грант акчасына чәчкеч, роторлы чапкыч, тырмалар сатып алырга уйлыйм, – ди Тимур Миргалиев. – Ә киләчәктә, әлбәттә, җир кишәрлекләрен үзләштерү исәбенә чәчү мәйданнарын киңәйтергә һәм яңа культуралар үстерү технологиясен үзләштерергә телим. Шунысы куанычлы: республика җитәкчелеге, бигрәк тә Радий Хәбиров агросәнәгать комплексына зур игътибар бирүе һәм ярдәм чараларын гамәлгә кертүе шактый сөендерә.

Саннар ни сөйли?

Узган елда 514 авыл хуҗалыгы предприятиесе эшчәнлек алып барган, шуларның 93 проценты финанс елын табыш белән тәмамлаган (2022 елда – 93 процент күрсәткеч). Быел узган ел дәрәҗәсенә карата 12,7 миллиард сум күләмендә (яки 111,7 процент) табыш көтелә.

Шикәр чөгендере җитештерү 2022 ел дәрәҗәсенә карата 17 процентка арткан һәм 1687 мең тонна тәшкил иткән. Гомумән алганда, узган елда 276,9 мең тонна яшелчә җитештерелгән. Бәрәңге җитештерү күләме 540 мең тонна тәшкил иткән.

Ел саен 21 мең тонна элиталы орлык җитештерү белән шөгыльләнүче 67 орлыкчылык хуҗалыгы бар. Өстәвенә, соңгы биш елда заманча һәм югары җитештерүчән орлык чистарту һәм киптерү комплекслары төзелде һәм файдалануга тапшырылды.

Кулланылмаган җирләрне әйләнешкә кертүгә һәм авыл хуҗалыгы билгеләнешендәге җирләрне санлаштыруга аеруча зур

игътибар бирелә. 2019 елдан 2023 елга кадәр авыл хуҗалыгы әйләнешенә 134 мең гектардан артык файдаланылмый торган җир җәлеп ителгән.

Бу елның 1 гыйнварына барлык авыл хуҗалыгы җитештерүчеләре хуҗалыкларында эре мөгезле терлекләр саны 834,6 мең баш тәшкил итә, шул исәптән сыерлар – 351,1 мең баш, дуңгызлар – 565,7 мең, сарыклар һәм кәҗәләр – 544,8 мең, атлар – 125,2 мең, кошлар – 6,97 миллион баш.

Шуны дә әйтеп үтәргә кирәк, Башкортстан Башлыгы Радий Хәбиров башлангычы белән күпбалалы һәм аз керемле гаиләләр, шулай ук опекадагы балалар өчен сыйфатлы сөт продуктлары җитештерү өчен инфраструктура булдырылган. Хәзерге вакытта балалар өчен сөт продуктлары җитештерүче 8 җитештерү цехы эшли һәм зур сөт заводы төзү планлаштырыла. Узган елда барлык авыл хуҗалыгы товар җитештерүчеләре 1596,6 мең тонна сөт җитештергән. Сөт җитештерү буенча Башкортстан – Русиядә 3нче урында.

Республикада 300дән алып 2000 умарталшы 15 сәнәгать умартачылык хуҗалыгы, шулай ук башкорт һәм урта урыс токымлы умарталар үрчетү буенча 4 нәселле хуҗалык бар.

Иң зур саннар – техника сатып алуда. Узган елда 14,2 миллиард сумлык 2970 берәмлек техника сатып алынган, бу 2022 ел күрсәткеченнән 1,3 миллиард сумга күбрәк. Барлыгы 562 трактор, 243 ашлык җыю комбайны, 580 берәмлек туфрак эшкәртү һәм чәчү машиналары һәм башка техника сатып алынган. 2019 елдан башлап барлыгы 56 миллиард сумлык 16 мең берәмлектән артык авыл хуҗалыгы техникасы һәм җиһазлары сатып алынган.

Агымдагы елга агросәнәгать җитештерүен үстерү өлкәсендә өстенлекле бурычлар нинди?
● ким дигәндә 4 миллион тонна бөртекле һәм кузаклы культуралар җитештерү; 35,97 мең гектар авыл хуҗалыгы билгеләнешендәге җирләрне әйләнешкә кертү;
● заманча сөт комплекслары төзеп, 780 мең тоннадан артык сөт җитештерү;
● узган ел дәрәҗәсенә АПК продукциясе экспорты күләменең үсешен тәэмин итү;
● ким дигәндә ел саен 1 миллион тоннада товар сөте һәм 550 мең тонна терлек һәм кош ите җитештерү;
● электрон мәгълүмат алмашуга күчү белән авыл хуҗалыгы оешмаларының һәм тармак белән идарә итү органнарының санлы трансформациясен тәэмин итү;
● уңай эпизоотик вәзгыятьне тәэмин итү.