Наркоманлыкның сәбәбе — балачакта

Күптән түгел шуларның икесе: “Возрождение” һәм “Актау” үзәкләре җитәкчеләре бе­лән очрашу узды. Альфира Гыйльманшина белән Александр Стовбчатый эшчәнлек­ләрендәге соңгы яңалыклар белән таныштырды. Сөйләшү­дә табиб-психиатр Эдуард Рәхмәтуллин да катнашты.

Чирне дәвалау өчен аның килеп чыгу сәбәпләрен һәм шартларын белергә кирәк. Наркотиклар әйләнешен контроль­дә тоту федераль хезмәтенең Башкортстан буенча идарәсе мәгълүматларына ярашлы, соңгы биш елда төбәктә тартып алынган тыелган матдәләрнең гомум исәбендә синтетик наркотиклар өлеше 1 проценттан 17 процентка кадәр арткан. Шул ук вакытта, бүгенге “синтетика”ның тәэсире турында объектив мәгълүматлар юк дәрәҗәсендә. Шушы җитеш­сезлекне бетерү максатында “Возрождение” үзәге нарко­ман­­нар арасында сораштыру үткәргән. Әйткәндәй, бу чиргә таручыларны респондентлар сыйфатында тикшерү җиңел түгел, чөнки алар авырудан ары­нуына (ремиссия) өч ай үткәч кенә сорауларга дөрес җавап бирә ала, дип исәп­ләнелә.

— Бу өлкәдә тикшеренүләр җитешми иде. Без авыруга каршы көрәшәбез, ә аның чыганаклары турында бик аз беләбез. Алар булачак нарко­ман­нарның балачагында, гаи­ләдәге мөнәсәбәтләрдә яше­ренгән. Минем белүем­чә, яшьләрнең яртысы наркотиклар татып караган, ләкин аларның 1-2 проценты гына наркоманга әйләнгән. Ни өчен шулай? Наркоман булу-булмау тормыш шартларына бәйле­ме? Үткәрелгән тикшеренүләр моны анык аңларга, авыр бәйлелеккә китергән сәбәп­ләрне табарга мөмкинлек бирде. Нәтиҗәләр халыкка җит­ке­реләчәк, без аларны үсмер­ләр, ата-аналар, педагоглар белән профилактика эшендә файдаланачакбыз, — ди Эдуард Рәхмәтуллин.

— Әйе, наркоманлыкның сәбәбен балачактан эзләргә кирәк, — дип сүзгә кушыла Александр Стовбчатый. — Ата-аналарның күпчелегенең балаларын рәхәттә яшәтәсе киә. Аларга шартлар тудырыла, өйдә эшләтмиләр, армиядән йолып калалар. Шулай итеп кеше “комфорт”ка балачактан күнегә. Гаиләдә ышанычлы мөнәсәбәтләр юк икән, ата-ана балага акча биреп, нидер сатып алып кына котыла икән, бу инде аның холкында җи­тешсезлекләр тәрбияләнә һәм киләчәктә ул “комфорт” эзләп наркотикка үрелә алачак, дигән сүз.

Сораштыруда дәвалану үткән 18-25 яшьләрдәге 120 кеше катнашкан.

— Наркотиклар куллану­ның төп сәбәбен респондентлар аларның җиңел табылуында күрә, — ди Альфира Гыйльманшина. Сораштыруда кат­на­шучыларның 27 проценты шундый фикердә.

“Бала һәм үсмер чакта стресс хәленнән мин ничек чыга идем?” — дигән сорауга, респондентларның 27 проценты — “үз-үземә йомыла идем”, 27 проценты — “ярсып китә, гаеплеләрне эзли идем”, 20 проценты — “алкоголь, башка матдәләр куллана идем”, дип җавап биргән. Нибары 9,2 проценты гына “хәлне анализларга һәм дөрес карар кабул итәргә омтылдым”, дигән.

Бөтенләй көтелмәгән җаваплар да очрый: әйтик, респондентларның 36,5 проценты — югары яисә тәмам­ланмаган югары белемле. Моңа кадәр без наркомания мәктәп яки училищеда укучылар арасында гына тарала, дип уйлый идек. Наркотик табу максатында өйләреннән әйбер урлап сатучылар да нык киме­гән. Моның сәбәбе соңгы елларда популярлашып киткән “синтетика”ның бик арзан булуындадыр.

Әлеге оешмалар гаиләдә наркоманияне кисәтү юнәле­шендә эш башлаган да инде. Уфаның Киров районының биш мәктәбендә алар, ата-аналар белән очрашып, электрон почталары адресын алган. Хәзер шушы адреска әлеге проблемага багышланган тет­рәндергеч мәкаләләр, төрле киңәшләр һәм башка язмалар җибәрә­ләр, аңлату эшләре алып баралар. Әле 1281 гаилә белән шул рәвешле аралашалар. Ата-аналар арасында рәхмәт әйтүчеләр көннән-көн арта. Киләчәктә бу эшне Уфа­ның бөтен мәктәп­ләренә тарату күзаллана, әлеге идея белән башка төбәкләр дә кызыксынган.

Шуны да әйтергә кирәк, тикшеренүләр үткәрергә оешмаларга дәүләт гранты ярдәм иткән. Бу өлкәдә тагын бер грант наркотикка бәйлеләр өчен теплица хуҗалыгы төзү максатында бирелгән. Яшьтән алкоголизм һәм наркомания ятьмәсенә эләгүчеләр еш кына хезмәт күнекмәләре алып өлгер­мәгән дә була. Алар өчен тернәкләндерү процессын хезмәт белән берләштерү яхшы стимул булачак. Чишмә районының Тәпәреш авылында биш теплица корылган, агромастер, психолог эшкә алынган. Биредә тернәкләндерү курсы үтүчеләр яшелчә үстерәчәк. Эш колач җәеп китсә, килә­чәктә үзләреннән артканны сату мөмкинлеге бар. Бу исә тернәкләндерү курсы өчен түләнгән сумманы киметергә этәргеч бирәчәк.