Укытучы исеменә тап төшермик!

Аларны әзерләүче уку йортларына караш та иң югары дәрәҗәдә булырга тиеш.

Август — мәшәкатьләргә бай ай. Кемдер отпускта булып, эшкә чыгарга әзерләнә, икенчеләр кышкылыкка нәрсәдер тозлый, кайната, ә ата-аналар исә бер кибеттән икенчесенә укучы балаларын кирәк әйберләр юллап йөгерә. Чыннан да, мәктәпне күптән тәмамласак та, 1 сентябрь әле һаман да күңелдә бәйрәм көн буларак кабул ителә, шушы көннән икенче тормыш башланыр кебек.

Улым 5нче сыйныфта укыганда коронавирусның бик нык таралган чагы иде. Шуңа да мәктәпләрдә ата-аналар җыелышлары булмады. Без дә сыйныф җитәкчесе һәм башка укытучылар белән ел ахырында гына таныштык. Җыелышка укытучылар берәм-берәм кереп, балаларыбызның ничек укуы турында сөйләде. Урыс теле һәм әдәбияты укытучысы да керде. Пенсия алдындагы укытучы иде ул. Бервакыт: “Фәлән Фәләновның әти-әнисе мондамы?” — дип сорады. Без ирем белән торып ук бастык. “Сезгә улыгызда укытучыларга карата шулкадәр хөрмәт тәрбияләгәнегез өчен зур рәхмәтемне әйтәсем килә”, — диде ул. Арадан безне генә аерып шулай әйтүе бик нык гаҗәпләндерде. “Бездә укытучы һәрвакыт хак”, — дип кенә әйтә алдым.
Минем өчен башкача була да алмый. Бишенче сыйныфка күчкәч тә, улым берничә укытучыдан зарланып кайткалады. Берсе сыйныфка керү белән кычкыра башлый, икенчесе аңлата алмый... “Һәр укытучының, гомумән, һәр кешенең үз характеры була. Ничек тә укытучыларың күңеленә юл тап. Һәр дәрескә әзерләнеп йөрсәң, барысы да яхшы булыр”, — дидем. Арытаба улым башкача мондый сүз кузгатмады.

Бер көнне документ эшләре белән мәктәпкә барырга туры килде. Бер килгәч, сыйныф җитәкчесе белән аралашып алмакчы булдым. “Мине фәлән дәресне улымның авыррак үзләштерүе борчый. Юкса, әзерләнеп тә бара. Ничек ярдәм итәргә икән аңа?” — дип, укытучысыннан сорадым. Шул арада сыйныф җитәкчесе янәшәдәге кабинеттан укытучыны чакырып чыгарды. Үзе шунда ук каядыр югалды. Олы гына яшьтәге, кыска итеп чәчен кистергән зур гәүдәле бер ханым миңа таба кулларын селти-селти килә башлады.
Аның болай очып килүеннән мин арткарак чигендем. “Здравствуйте”, дип кенә әйтә алдым. Ә ул исә бертуктаусыз әлеге балаларны, аларның әти-әнисен әллә нинди әшәке сүзләр белән сүкте-сүкте дә, кире сыйныфка кереп китте. Ичмасам, исәнләшү һәм саубуллашу да булмады! Ул мине, бәлки, тиргәшергә килгән, дип уйлагандыр. Дөресен әйтәм, мәктәптә укыганда да болай тиргәгәннәре юк иде, ә монда баланың укуы белән кызыксынганга гына да әлеге бөтен буын өчен ярыйсы гына “эләкте”. Мин шок хәлендә тордым да, өйгә кайткач, сыйныф җитәкчесенә мине кабул иткәне өчен рәхмәт әйтеп, СМС яздым. Шунда ук: “Улымның ни өчен шул дәрестән хәлләре яхшы түгеллеген дә аңладым. Сез аңа кычкырмый гына дәшеп карагыз. Безнең өйдә кычкыру-талашу юк. Ул андыйга өйрәнмәгән”, — дидем.
Мәктәптән кайткач та улыма бу сүзләрне җиткердем. “Ә нигә гаҗәпләнәсең? Син бит миңа яраклашырга куштың! Менә шул укытучы белән ничек сөйләшеп була инде?”, — диде. Аннары: “Тиздән ата-аналар җыелышы булачак”, — дип тә өстәде. “Сыйныф җитәкчесе әйттеме?” — дип сорадым. “Юк, бер укытучы белән сөйләшкәнен ишеттем. “Ата-аналарга балалары барлыгы турында исләренә төшерергә кирәк әле”, дип көлештеләр”, — диде улым...
Югарыда телгә алган укытучыга зарланып бик күп ата-ана йөрде. Директорга да җиткерделәр. Әмма җавап бер: аны алыштырырга укытучы юк. Мәктәпләрдә күпчелек укытучылар пенсия алдында, ә яшьләр укытырга килми.

Беренче балабыз белән бишенче сыйныфка барганда, мин бүген мәктәпләрдәге чынбарлыкны белмәгәнмен икән. Менә ни өчен теге вакытта урыс теле укытучысы безгә рәхмәт әйткән. Чөнки бүген укытучылар да, укучылар да бер-берсен хөрмәт итми дигән фикер кала.
2023 елның май башына республика мәктәпләрендә педагогик кадрларга кытлык 691 кеше тәшкил итә иде. Укытучыларның уртача айлык хезмәт хакы 2022 ел ахырына, ведомство мәгълүматлары буенча, 38347 сум тәшкил иткән. Укытучыларга кытлык булуда төп проблема хезмәт хакында түгел. “Беренче урында — һөнәргә психологик караш. Төрле балалар, ата-аналар чаты, сораулар... нәтиҗәдә педагог ярты елдан эштән китә”, — диде мәгариф һәм фән министры урынбасары Илдар Мәүлетбердин.

Узган ел бер танышымның кызы 11нче сыйныфны тәмамлады. Ике ел дәвамында укучы әти-әнисенә укытучыларның психологик басымына зарланды. “Сез БДИны бирә алмыйсыз! Ни өчен 9нчы сыйныфтан китмәдегез?” дип, җаннарын ашады укытучылары. Әни кеше баласының шулай өзгәләнүенә ничек түзсен! “Укытучыларыгыз юри сезне куркыта, тыңламагыз аларны”, — дип тә әйтә иде. Нәтиҗәдә, бала аттестатын да барып ала алмады. Психологик басым, БДИдагы борчылулар аркасында сәламәтлеге какшап, дәваханәгә эләкте ул.

Быел апамның кызы 9нчы сыйныфка бара. “Безнең математика, информатика, әдәбият, география укытучылары киткән. Әни, мин имтиханнарны хәзер ничек тапшырам?”, — дип елый бала. Әлбәттә, бу дәресләрне кемдер укытыр, әмма бер ел эчендә бала ул укытучыга ничек ияләшер?
Бүген укытучылар балаларның тәрбиясез булуына зарланса, ата-аналарга еш кына дорфа укытучылар белән аралашырга туры килә. Укытучы һәм укучы арасындагы чылбыр өзелгән кебек. Без мәктәптә укыган чакта укытучы гына белә торган серләребез дә бар иде. Безнең мәктәптәге шуклыкларны да әти-әнигә җиткерми иде алар. Һәм без моны аңлый идек, шуңа да укытучы сүзеннән чыкмый идек. Менә шулай үзара дуслыгыбыз да ныгыды. Укытучы тыныч кына нәрсәнедер аңлатып биргәч, аңа хөрмәт арта иде.

Үзем җиденче сыйныфта укыганда алгебра дәресеннән яңа укытучы керә башлады. Кечкенәдән математиканы бик яхшы белә идем. Ә монда бернәрсә дә аңлашылмый. Укытучы да күрә бит инде моны. Башка фәннәрдән бары яхшы билгеләр алам, үземнең тырышканлыкны да күрә. Безнең авылга күченеп килгән иде алар. Ире дә укытучы, 2-3 яшь тирәсендәге кызлары да бар. Бер кышкы кичтә китап-дәфтәрләрне сумкама салдым да, укытучы яшәгән өйгә киттем. Ишек алдына кереп басу белән, ире тәмәкесен кабызып, чыгып китте. Укытучым өй түренә чакырды. Кечкенә кызы итәгенә үрмәләп менеп утырды. Дәресне тулысынча аңлаткач кына, кайтарып җибәрде. Минем килүемә укытучым үзе кыенсынды, чөнки безнең заманда бала аңламаган икән, димәк, укытучы аңлата алмаган, дип бәяләнде алар-ның эше. Шушы яшь укытучының такта алдына басып, бар булмышын эшкә җигеп дәрес аңлатканы әле дә хәтердә. Нәтиҗәдә, ул да өйрәнде, без дә аңлый башладык. Тиздән ул укыткан укучылар әлеге фәннәрдән имтиханнарны да яхшы билгеләргә генә тапшыра башлады. Безнең мәктәптән физматта укучылар саны да күп булды. Мин аңа әле дә рәхмәтлемен. Әле дә аңа зур хөрмәт белән карыйм.

Шул ук вакытта педагогларны әзерләүче уку йортларына карашны үзгәртү зарурлыгына да игътибар юнәлтәсе килә. Анда укырга керү өчен балларның башка уку йортларындагыга караганда түбәнрәк булуын беләбез... Күпләр укуын да тәмамлый, ләкин мәктәпләргә эшкә бармый.

Бу мәкаләдәге мисаллар барлык укытучыларга да кагылмый, билгеле. Әлбәттә, араларында укучылары өчен җан атучылар күпчелекне тәшкил итә. Улымның һәм кызымның теленнән дә төшермәгән укытучылары кебек. Мин моңа бик шат. Тик, кызганычка каршы, укытучы абруен төшерүчеләр дә җитәрлек. Кайбер чакта ватсаптагы ата-аналар төркемендә укытучының алар белән аралашуы чын “сугыш”ны хәтерләтә. Сүз юк, ата-аналарның да төрлесе бар. Әмма “укытучы” дигәч, һаман да күңелдә бик күпне белгән, тәрбияле итеп аралашкан, акыллы, мөлаем шәхес килеп баса. Әлбәттә, баланы тәрбияләү гаиләдә башлана. Минем кебек “укытучы һәрвакыт хак” дип әйтүче ата-аналар да бардыр. Әйе, укытучы, иң беренче чиратта — һөнәр. Әмма бу һөнәргә эш хакы алу өчен генә килү зур хатадыр, минемчә. Укытучы үзенә хөрмәт яуларга тиеш. Балаларга яхшы мөгамәләдә, дус булган укытучыны ата-аналар да хөрмәтли. Ата-ана белән укытучы арасында — бер, укытучы белән укучы арасында икенче чылбыр булырга тиеш кебек. Менә шушы чылбырлар өзелмәсен иде.

Гөлия Гәрәева.

Автор:Гөлия Мөгаллимова

Читайте нас:

Теркәлү саны: 2019 елның 24 маендагы Эл сериясе № ФС 77-75682.

Басманың яшь категориясе 12+

___________________

Сетевое издание «KizilTan» зарегистрировано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (РОСКОМНАДЗОР)

Регистрационный номер: серия Эл № ФС 77-75682 от 24 мая 2019 г.

Возрастная категория издания 12+

Гамәлгә куючылары: Башкортстан Республикасы Матбугат һәм киңкүләм мәгълүмат чаралары агентлыгы, Башкортстан Республикасының “Республика Башкортостан” Нәшрият йорты дәүләт унитар предприятиесе.

____________________

УЧРЕДИТЕЛИ: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан, Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом «Республика Башкортостан».

Баш мөхәррир Фаил Камил улы Фәтхетдинов.

Кабул итү бүлмәсе телефоны: 8 (347) 272-13-61.

___________________

Главный редактор: Фатхтдинов Фаил Камилович.

Телефон приемной: (347) 272-13-61.

Телефон

8(347)272-13-61

Электрон почта

kyzyltan@mail.ru

Адресы

450079, Уфа шәһәре, Октябрьнең 50 еллыгы урамы, 13 нче йорт

Реклама хезмәте

8(347)272-62-27

Хезмәттәшлек

8(347)272-62-27