Чуваш костюмының үзенчәлеге нидә?

Башкортстан чувашларында ике этнолокаль костюм комплексы формалашкан: Агыйдел буе (республиканың көньяк һәм үзәк өлешендә Агыйдел елгасының югары һәм урта агымы бассейны) һәм Ык буе төркеме (Ык елгасы һәм аның кушылдыклары бассейны: төньяк-көнбатыш һәм көньяк-көнбатыш районнар – Чакмагыш, Шаран, Ярмәкәй, Бәләбәй, Бишбүләк, Миякә, шулай ук Татарстанның Баулы һәм Ырынбур өлкәсенең Абдулла районы) комплекслары.

Агыйдел буе төркеме

Чувашлар күченеп килгәннән соң биредә аларның тарихи туган җиреннән килгән чигүле күкрәк медальоннары һәм җөй буеннан вертикаль кызыл чигүләр белән бизәлгән ак киндер күлмәк киң таралган була.
XIX гасырның 70-80нче елларында ромб формасындагы парлы күкрәк медальоннары тегелгән ак киндер күлмәкләр киң таралган була, ул күлмәкләрнең өске өлеше кызыл төстәге ефәк белән чиккән үсемлек орнаменты белән бизәлә. Бу күлмәкләрдә шулай ук җөй буена кызыл юллар була. Алдан алар күкрәк медальоннарына, ә эчендә калак сөягенә кадәр җитә. Элек аларны озын итеп, иңбаштан итәккә кадәр, шуннан кыскартып эшли башлыйлар. Күлмәкне өчпочмак формасындагы арка өлешен бизәү рәвеше дә үзгәрә. Хатын-кыз өчпочмак үзәгендә һәм читләрендә аппликация ысулы белән комачтан тигез яклы өчпочмак рәвешендәге зур булмаган өстәмә бизәкләр эшли башлый.

Ык буе төркеме

XIX гасыр уртасына кадәр хатыннарның һәм кызларның төп костюмы булып биредә туникага охшатып тегелгән ак киндер күлмәкләр хезмәт итә.
Алар туры җиңле, җөй буйлары кызыл белән чигелеп төп иңне янындагысы белән тоташтырган, күкрәк өлешендә симметрияле чиккән чәчәк (кеске) һәм ромб рәвешендәге чигү (сундах) белән бизәлгән булган. Мондый күлмәкнең икенче үзенчәлеге җилкә тирәсендәге ромб формасында чиккән чәчәк (хултармач) булган. Кызларның күлмәкләре икенче төрле бизәлгән, сул күкрәк ягына аппликацияләр, кызыл тукымадан ромб формасындагы фигура тегелгән (сунтах), ә уң ягында бераз аска каратып туры сызык үткән. Кайчак аның өстенә кызлар зур булмаган ромб яки дүртпочмак формасындагы фигура да теккәннәр.

Автор:Резида Валитова

Читайте нас:

Теркәлү саны: 2019 елның 24 маендагы Эл сериясе № ФС 77-75682.

Басманың яшь категориясе 12+

___________________

Сетевое издание «KizilTan» зарегистрировано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (РОСКОМНАДЗОР)

Регистрационный номер: серия Эл № ФС 77-75682 от 24 мая 2019 г.

Возрастная категория издания 12+

Гамәлгә куючылары: Башкортстан Республикасы Матбугат һәм киңкүләм мәгълүмат чаралары агентлыгы, Башкортстан Республикасының “Республика Башкортостан” Нәшрият йорты дәүләт унитар предприятиесе.

____________________

УЧРЕДИТЕЛИ: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан, Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом «Республика Башкортостан».

Баш мөхәррир Фаил Камил улы Фәтхетдинов.

Кабул итү бүлмәсе телефоны: 8 (347) 272-13-61.

___________________

Главный редактор: Фатхтдинов Фаил Камилович.

Телефон приемной: (347) 272-13-61.

Телефон

8(347)272-13-61

Электрон почта

kyzyltan@mail.ru

Адресы

450079, Уфа шәһәре, Октябрьнең 50 еллыгы урамы, 13 нче йорт

Реклама хезмәте

8(347)272-62-27

Хезмәттәшлек

8(347)272-62-27