Без көн саен азык-төлек, кирәк-ярак сатып алырга кибеткә керәбез, хезмәтләндерү үзәкләренә мөрәҗәгать итәбез, транспортта йөрибез. Коммуналь һәм медицина хезмәтләреннән файдаланабыз, төрле түләүләр башкарабыз. Сатучы яисә җитештерүченең җавапсызлыгы аркасында кулланучы алданырга, шул рәвешле сәламәтлегенә зыян китерергә дә мөмкин. Бу – “Кулланучы хокукларын яклау турында” законны бозу нәтиҗәсе.
Кибеттә сатучы һәм сатып алучы арасында барган низагта “Клиент һәрвакыт хаклы” дигән сүзләрне ишетергә мөмкин. Ә кулланучы һәрвакытта да хаклымы соң? Шушы сорау белән кулланучылар хокукларын яклау буенча “Хаклык” төбәк иҗтимагый җәмгыяте юристы Оксана Бабичевага мөрәҗәгать иттек.
– Кулланучы һәрвакытта да хаклы, чөнки ул сатып алучы, – диде белгеч. – Күпчелек очракта сатып алучы алданган, хокуклары бозылган хәлдә дә үзен яклап белгечләргә мөрәҗәгать итми. Чыгымнар таләп ителер, вакыт бушка гына узар дип уйлый. Дәгъва гаризасы вакытында һәм дөрес итеп язылса, мәсьәлә, гадәттә, уңай хәл ителә. Һәрхәлдә, кибет хуҗасы, эш тирәнгә киткәндә, чыгымнар зур булачагын яхшы аңлый.
Сатучыдан мәгълүмат булмыйча, җитешсезлекләр ачыкланса, кулланучы сыйфатсыз товарны – шул ук төрлесенә, өстәмә хак түләп, башкасына алыштырырга, хак киметүне, товарның җитешсезлекләрен төзәтүне яисә чыгымнарын каплатуны, сату-алу килешүен үтәүдән баш тартып, товар өчен түләнгән акчаны кайтаруны таләп итәргә хокуклы, диелә “Кулланучылар хокукларын яклау турында” законда. кулланучы сыйфатсыз товарны сатучы таләбе белән һәм аның исәбенә китереп бирергә тиеш. Үз хокукларыңны белү мөһим. Мондый хәлгә тарыганда, юристларга мөрәҗәгать итәргә кирәк. Сорауга җавапны интернет челтәреннән эзләргә, яки кулланучылар хокукларын яклау буенча җәмгыять белгечләре белән киңәшләшергә мөмкин. Алар һәрвакыт кулланучы яклы, теге яки бу хәлдә дөрес юнәлеш бирергә, юридик ярдәм күрсәтергә әзер.
Соңгы вакытта көнкүреш техникасы, кыйммәтле кесә телефоннарының сыйфатына зарланып мөрәҗәгать итүчеләр күп булуын белдерде белгеч. Гадәттә, эш судка барып җитми, дәгъва язылганда, сыйфатсыз товар өчен түләнгән акча сатып алучыга кайтарыла.
Затлы туннарның күпләп сатылуы да өстәмә мәшәкатьләр тудыра. Бер ханымга ире башкала кибетләренең берсеннән кыйммәтле тун алып бирә. Ике ел үтми, өс киеме үзеннән-үзе төсен югалта, җиңнәре ямьсезләнә. Вакыт үтүгә карамастан, тәҗрибәле юристлар эшкә тотынгач, суд аша кулланучының хокукы яклана. Нәтиҗәдә, кибет тунның тулы хакын, суд чыгымнарын һәм әхлакый зыян өчен зур гына күләмдә акча түли.
– Без эшне ахырына җиткерәбез. Югары судка һәм Мәскәү судларына да документлар әзерләп тапшырабыз, – дип дәвам итә юрист. – Анда җиңүебез – кулланучыга профессиональ ярдәм күрсәтә алуыбыз, максатка ирешүебез нәтиҗәсе ул. Кешеләрдән чын күңелдән рәхмәт сүзе ишетү – эшебезгә иң зур бәя, ул безгә хезмәт дәрте өсти.
– Дәгъва белән кибеткә мөрәҗәгать иткән очракта, төрле сәбәпләргә сылтанып, документны кабул итмәсәләр, нишләргә? – дип кызыксынам Оксана Анатольевнадан.
– Сатучы законлы таләбегезне кире какса, шундый киңәш бирәбез. Беренчедән, кибетнең исемен, адресын, үзегезнең исем-фамилиягезне, адресыгызны, телефоныгызны күрсәтеп, мәсьәләне җентекләп аңлатып, анык таләбегезне куеп (акча кайтарумы, товарны алыштырумы) ике данәдә дәгъва языгыз. Сатучы аны алмыйм дип карышса, ике шаһит ярдәмендә акт төзелә. Ләкин ул шаһитларга судта чыгыш ясарга тиеш булуларын әйтергә кирәк. Икенчедән, җавап алуны хәбәр итү шарты белән почта аша хат җибәрергә кирәк. Хөрмәтле сатып алучылар, товарның чегын алырга онытмагыз! Техник җиһазның урыс телендә язылган аңлатмасын да таләп итегез. Азык-төлеккә килгәндә, яраклылык вакытына игътибар итегез, юкса хәзер, шәһәрдә генә түгел, авылларда да кибетләр җитәрлек. Берсендә шик туса, икенчесенә кереп алырга мөмкин!
Кызганычка каршы, халык, хокукларын яклау урынына, сыйфатсыз әйберне ташлауны хуп күрә. Ә бит сатучылар, бозык товарны вакытында китергәндә, кулланучыларның законлы хокукларын таный.
Соңгы елларда кредит алуга бәйле шулай ук проблемалар күп. Аеруча машина, фатир сатып алганда – уяу, документларга имза куйганда юристлар игътибарлы булырга чакыра. Килешү төзегәндә шик туса, ашыкмыйча, белгечләр белән киңәшләшү мең бәладән коткарачагын исегездән чыгармасагыз иде.