Канзәфәр-бигә бюст ачылды

Бүгенге чараның башлангычы белән “Мин ыруы” төбәк иҗтимагый оешмасы чыкты. Ул Бөтендөнья башкортлары корылтае һәм Чишмә районы хакимияте ярдәме белән узды. Анда күренекле галим-тарихчылар, укытучылар, китапханә хезмәткәрләре, Бишбүләк, Благовар, Бүздәк, Дәүләкән, Иглин, Әлшәй, Миякә, Кырмыскалы, Чишмә районнары һәм Канзәфәр-би ыруы вәкилләре катнашты.

Һәйкәл ачылышына аның авторы – скульптор, хокук белгече, юридик фәннәр докторы Рафаил Зинуров та килде. Аның сүзләренә караганда, башкорт халкының Канзәфәр-би кебек данлы уллары, һичшиксез, мәңгеләштерелергә тиеш. Рафаил Зинуровның күренекле башкорт эшлеклеләренә багышланган эшләре республиканың 7 районында урнашкан. Бу скульптура – Чишмә районына һәм аның халкына бүләк. Скульптор аны Фазлетдин Исламов сурәте буенча иҗат иткән.

“Башкортлар катлаулы сәяси шартларда Русия составына ирекле керү турында дөрес карар кабул итә. Без бүген Башкортстанны Русия федерализмына нигез салучы дип атый алабыз. Дөньяда федератив дәүләтләр күп, әмма аларның берсендә дә мондый үрнәк юк. Башкортстан ирекле рәвештә кушылу ихтыяры белдерә. Килешүгә кул куйганда башкорт кабиләләренең теләкләре исәпкә алына. Кавемнәр исеменнән аларның җитәкчеләре, иң абруйлы кешеләр фикере зур роль уйный. Аларны без башкорт халкы лидерлары дип саныйбыз. Миннәр Канзәфәр-би җитәкчелегендә 4 илче юллый. Башкортлар арасында вотчина хокукын саклау үз вакытының гаять зур казанышы була. Бу – башкорт автономиясенең бер образы”, – ди юридик фәннәр докторы, сынчы, Русия Фәннәр академиясенең Башкортстандагы вәкиллеге җитәкчесе Рафаил Зинуров.

Бюст макетын ул Чишмә тарихи-туган якны өйрәнү музеена тапшырды. Чишмә районы хакимияте башлыгы Ришат Мансуров сүзләренә караганда, якын киләчәктә музейда Канзәфәр-би тормышына һәм эшчәнлегенә багышланган мәйданчык барлыкка киләчәк. Ришат Мансуров чараны оештыруда катнашканнарның барысына да рәхмәт белдерде.

“Чишмә җире дөнья мәдәниятенә зур өлеш керткән күп кенә талантлы кешеләрне бирде. Күренекле шагыйрьләр һәм язучылар – Мостай Кәрим, Сәйфи Кудаш, Муса Гали, Денис Исламов, искиткеч артистлар – Зәйтүнә Бикбулатова, Фәридә Кудашева. Бу исемлектә Канзәфәр-би – мин ыруы башкортлары илбашчысы аерым урын алып тора. Бүген без болгавыр вакытта бердәнбер дөрес һәм акыллы карар кабул иткән кеше исемен мәңгеләштерү буенча мөһим вакыйгада катнашабыз. Безнең якның күпгасырлык тарихы, башкорт җиренең күпмилләтле мәдәнияте белән бәйле рәвештә, без киләчәк буын өчен кешелек тарихының тарихи-мәдәни мирасын сакларга тиеш”, – диде Чишмә районы хакимияте башлыгы Ришат Мансуров.

Чишмә районының Мәдәният сараенда “Канзәфәр-би – мин нәселе җитәкчесе, күренекле дәүләт эшлеклесе” дип аталган фәнни-гамәли конференция узды. Бөтендөнья башкортлары корылтае исеменнән чарада катнашучыларны оешма президиумы әгъзасы Гаяз Зарипов һәм Башкарма комитет әгъзалары Салават Хәмидуллин, Әхнәф Тимербулатов сәламләделәр.

“Канзәфәр-би – мөһим шәхес. Дим төбәгендә яшәүчеләр өчен генә түгел, бөтен башкорт халкы өчен дә. Канзәфәр-би танылган миннәр һәм ыру старшиналарының беренче илчелеге җитәкчелегендә Казанга патша Иван Грозныйның наместнигы янына мин ыруы башкортлары исеменнән мин ыруының Русь дәүләтенә ирекле кушылуын сорарга барган. Ул дөрес тарихи карар кабул итә. Без бүген аның сәяси зирәклеге алдында баш иябез”, – диде Салават Хәмидуллин.

Район Мәдәният сараенда Канзәфәр-би ыруының әлеге вакытта республиканың төрле районнарында яшәүче вәкилләре күргәзмәсе оештырылды. Мәсәлән, Филүс Галиуллин Дәүләкән районының Яңа Яппар авылыннан килгән. Аның шәҗәрәсендә 15 буын бар. Ул үзенең Канзәфәр-би белән туганлыгын раслаучы архив материалларын тапкан, ул аның бер улының – Дистан-би нәселе вәкиле.

“1630 елда мин җирләре 11 өлешкә бүленә, үзе яшәгән территорияне Канзәфәр-би оныгы Акембәткә биргән. Ул - минем турыдан-туры бабам. 2014 елда мин “Кыркөйле” иҗтимагый оешмасын җитәкләдем һәм безнең шәҗәрәне төзи башладым. Архив документлары “Башкорт ырулары тарихы” китабында китерелгән. Канзәфәр-би нәселеннән булуым белән бик горурланам. Аның эшен дәвам итүне бурычым дип саныйм. Аның данлыклы исемен мәңгеләштерү өчен без бөтен көчебезне салачакбыз”, – диде Филүс Галиуллин.

Аның исемен мәңгеләштерү эше дәвам итәчәк. Бу хакта “Мин ыруы” иҗтимагый оешмасы советы рәисе, Бөтендөнья башкортлары корылтае башкарма комитеты әгъзасы Әхнәф Тимербулатов та белдерде.

“Канзәфәр-би Русь дәүләте составында башкорт халкының формалашуында һәм үстерүдә мөһим роль уйнады. Безнең тәкъдим – Ябалак авылында Канзәфәр-би исемендәге тарихи-мәдәни үзәк төзү. Анда Канзәфәр-би музее, фәнни-гамәли конференцияләр һәм башка чаралар үткәрү өчен зал урнаштырырга кирәк. Бу борынгы башкорт авылына кергәндә шушы легендар шәхескә багышланган мәгълүмат стенды урнаштырырга тәкъдим итәбез”, – диде Әхнәф Тимербулатов.

Конференция ахырында анда катнашучылар республика җитәкчелегенә Башкортстанның тотрыклылыгын саклауда һәм аның алга таба үсешендә төп роль уйнаган тарихи-сәяси эшлеклесенең истәлеген мәңгеләштерүгә ярдәм итүче чаралар турында тәгаен тәкъдимнәр тупланган резолюция кабул итте.