Рәис Касыймовны бала чагыннан ук язмыш башыннан сыйпамаган. 1936 елның 15 гыйнварында Кырмыскалы районы үзәгендә туган. Совет һәм партия органнарында җитәкче вазыйфалар башкарган әтисе Шәяхмәт Хаҗиәхмәт улы үзе теләп фронтка китә. Өлкән лейтенант дәрәҗәсендә ротага командалык итә. Сталинград өчен барган алышларда кул-аягы яраланып, әсирлеккә эләгә. 29 көннән аларны коткаралар. Касыймовка “әсирлектә булган” дигән яманат тагыла, эшкә алмыйча интектерәләр. Кулга алынудан аны КГБдан бирелгән “Әсирлектә чакта үзен гаепләрлек фактлар булмаган” дигән белешмә генә коткара.
Бөтен авырлык балаларга төшә. Мәгариф бүлеге мөдире ул балалар укыган мәктәп җитәкчеләренә аларга карата кырысрак булырга, югарыга үрләтмәскә күрсәтмә бирә. Аптырагач, Касыймов гаиләсе белән Уфага күченеп китә. Тагын да биш елдан, 1956 елда, өстендәге бөтен ялган гаепләр алып ташлана. Фронттагы батырлыклары өчен алырга тиешле “Кызыл йолдыз” ордены аны эзләп таба. Башкортстанның персональ пенсионеры буларак лаеклы ялга чыга. Дүрт улы һәм бер кызы да төрле тармакларда фидакарь хезмәт салды.
Рәис Уфаның 9нчы башкорт мәктәбен тәмамлый. (Татарча гына түгел, башкорт һәм урыс телләрендә дә яхшы язуы менә каян икән!) Армиягә алына. Кече авиация белгечләре мәктәбендә укып чыккач, хәрби хезмәтен дәвам итү өчен Мурманск өлкәсенә реактив самолетлар механигы итеп җибәрелә. “Авиация отличнигы” исеменә лаек була.
1958 елда армиядән кайтып, мәктәп елларыннан ук элемтәдә торган “Ленинсе” гәзитенә тәрҗемәче булып эшкә урнаша, бер үк вакытта БДУда кичке бүлектә укый. Университет тәмамлагандагы диплом эше журналистикага багышлана, аның аерым өлешләре республика матбугатында басылып чыга. Бераз вакыт телевидениедә эшләп ала да 1966 елда “Совет Башкортостаны” гәзитенә күчә. Анда 7 ел хезмәт салгач, “Кызыл таң”да журналистлык эшен дәвам итә.
Безнең коллективка килеп кушылганда Рәис абыйга 38 яшь иде. Тәмәке тартмый, эчкәне дә сизелми. Шуңа “бер төркем иптәшләр” аны үз араларына кертми, аңа түбәнсетеп карый. Артык гадел кеше булуы да тегеләрнең саруын кайната. Өстәвенә, аны редакциянең профсоюз оешмасы рәисе итеп сайлап куйдылар. Ул заманда бу — шактый йогынтылы, тәэсир көченә ия вазыйфа, редакциядәге тәртип, социаль гаделлек өчен мөхәррир, аның урынбасарлары һәм җаваплы секретарь белән бер үк дәрәҗәдә җаваплы кеше. Монда ул иң беренче эше итеп коллектив өчен хәлиткеч әһәмияткә ия нәрсә — фатир алырга тиешле хезмәткәрләрнең чиратын тәртипкә китереп, законга яраштырып куйды. Югыйсә, ул чират исемлеген, болганчык суда балык тотарга уңайлы булсын өчен, кайбер бәндәләр бутап-чуалтып, яшерен документка әверелдергән иде. Бу гамәле белән Касыймов күпчелекнең рәхмәтен алса да, үзен күралмаучыларны да ишәйтте.
Ул заманда редакциядә эш вакытында үз мәкаләләреңне язып утыру тыела иде. Син аларны эштән буш вакытта өйдәме, ял көннәрендә редакциягә килепме, язарга тиешсең. Чөнки һәр бүлекнең төп шөгыле чит авторлар хатларын эшкәртү иде. Рәис абый пропаганда бүлегенә “олавы белән” килгән хатларны башын да күтәрмичә эшкәртә иде. Аларның да күбесе — философлар, тарихчылар урысча язып китергән теоретик материаллар. Секретариатка запас туплап, автобуста берничә көнгә районнарга да чыгып, очерк, сурәтләмә яисә тәнкыйть мәкаләләре алып кайта.
Бүлек эше генәмени әле! Гәзиткә рәсми материаллар, аеруча Мәскәүдән, көлтәсе белән килә. Эш көне тәмамланып, кешеләр таралыша башлагач, гәзитнең бер-ике битен тутырырлык доклад, закон, карар килеп төшә. Көн буе туктаусыз эшләгән тәрҗемәчеләр — хатын-кыз, балалар анасы — хәленә керергә кирәк. Менә шунда инде гаять оста тәрҗемәче Рәис Касыймовка ярдәм сорап ым гына кагалар. Шуны да әйтергә кирәк: Рәис абый гаилә кормаган, бөтен булмышын эшкә багышлады.
“Кызыл таң”да 25 ел эшләү дәверендә ул өлкән әдәби хезмәткәр, бүлек мөдире, җаваплы секретарь вазыйфаларын башкарды. Тәнкыйть мәкаләләрендә һәм фельетоннарында җитешсезлекләргә, күз буяуларга каршы чыкты. Хәрби-патриотик тәрбиягә аеруча зур игътибар бирә иде ул.
Рәис Касыймов 1991 елда — “Башкортстан ССРның атказанган мәдәният хезмәткәре” исеменә, 1992 елда республика Хөкүмәтенең Шаһит Ходайбирдин исемендәге премиясенә лаек булды, 1996 елда Башкортстан Республикасының Мактау грамотасы белән бүләкләнде.
2012 елның июлендә су коенганда каләмдәшебезнең йөрәге туктады.
Фәрит МИҢНУЛЛИНРәис Касыймовны бала чагыннан ук язмыш башыннан сыйпамаган. 1936 елның 15 гыйнварында Кырмыскалы районы үзәгендә туган. Совет һәм партия органнарында җитәкче вазыйфалар башкарган әтисе Шәяхмәт Хаҗиәхмәт улы үзе теләп фронтка китә. Өлкән лейтенант дәрәҗәсендә ротага командалык итә. Сталинград өчен барган алышларда кул-аягы яраланып, әсирлеккә эләгә. 29 көннән аларны коткаралар. Касыймовка “әсирлектә булган” дигән яманат тагыла, эшкә алмыйча интектерәләр. Кулга алынудан аны КГБдан бирелгән “Әсирлектә чакта үзен гаепләрлек фактлар булмаган” дигән белешмә генә коткара.
Бөтен авырлык балаларга төшә. Мәгариф бүлеге мөдире ул балалар укыган мәктәп җитәкчеләренә аларга карата кырысрак булырга, югарыга үрләтмәскә күрсәтмә бирә. Аптырагач, Касыймов гаиләсе белән Уфага күченеп китә. Тагын да биш елдан, 1956 елда, өстендәге бөтен ялган гаепләр алып ташлана. Фронттагы батырлыклары өчен алырга тиешле “Кызыл йолдыз” ордены аны эзләп таба. Башкортстанның персональ пенсионеры буларак лаеклы ялга чыга. Дүрт улы һәм бер кызы да төрле тармакларда фидакарь хезмәт салды.
Рәис Уфаның 9нчы башкорт мәктәбен тәмамлый. (Татарча гына түгел, башкорт һәм урыс телләрендә дә яхшы язуы менә каян икән!) Армиягә алына. Кече авиация белгечләре мәктәбендә укып чыккач, хәрби хезмәтен дәвам итү өчен Мурманск өлкәсенә реактив самолетлар механигы итеп җибәрелә. “Авиация отличнигы” исеменә лаек була.
1958 елда армиядән кайтып, мәктәп елларыннан ук элемтәдә торган “Ленинсе” гәзитенә тәрҗемәче булып эшкә урнаша, бер үк вакытта БДУда кичке бүлектә укый. Университет тәмамлагандагы диплом эше журналистикага багышлана, аның аерым өлешләре республика матбугатында басылып чыга. Бераз вакыт телевидениедә эшләп ала да 1966 елда “Совет Башкортостаны” гәзитенә күчә. Анда 7 ел хезмәт салгач, “Кызыл таң”да журналистлык эшен дәвам итә.
Безнең коллективка килеп кушылганда Рәис абыйга 38 яшь иде. Тәмәке тартмый, эчкәне дә сизелми. Шуңа “бер төркем иптәшләр” аны үз араларына кертми, аңа түбәнсетеп карый. Артык гадел кеше булуы да тегеләрнең саруын кайната. Өстәвенә, аны редакциянең профсоюз оешмасы рәисе итеп сайлап куйдылар. Ул заманда бу — шактый йогынтылы, тәэсир көченә ия вазыйфа, редакциядәге тәртип, социаль гаделлек өчен мөхәррир, аның урынбасарлары һәм җаваплы секретарь белән бер үк дәрәҗәдә җаваплы кеше. Монда ул иң беренче эше итеп коллектив өчен хәлиткеч әһәмияткә ия нәрсә — фатир алырга тиешле хезмәткәрләрнең чиратын тәртипкә китереп, законга яраштырып куйды. Югыйсә, ул чират исемлеген, болганчык суда балык тотарга уңайлы булсын өчен, кайбер бәндәләр бутап-чуалтып, яшерен документка әверелдергән иде. Бу гамәле белән Касыймов күпчелекнең рәхмәтен алса да, үзен күралмаучыларны да ишәйтте.
Ул заманда редакциядә эш вакытында үз мәкаләләреңне язып утыру тыела иде. Син аларны эштән буш вакытта өйдәме, ял көннәрендә редакциягә килепме, язарга тиешсең. Чөнки һәр бүлекнең төп шөгыле чит авторлар хатларын эшкәртү иде. Рәис абый пропаганда бүлегенә “олавы белән” килгән хатларны башын да күтәрмичә эшкәртә иде. Аларның да күбесе — философлар, тарихчылар урысча язып китергән теоретик материаллар. Секретариатка запас туплап, автобуста берничә көнгә районнарга да чыгып, очерк, сурәтләмә яисә тәнкыйть мәкаләләре алып кайта.
Бүлек эше генәмени әле! Гәзиткә рәсми материаллар, аеруча Мәскәүдән, көлтәсе белән килә. Эш көне тәмамланып, кешеләр таралыша башлагач, гәзитнең бер-ике битен тутырырлык доклад, закон, карар килеп төшә. Көн буе туктаусыз эшләгән тәрҗемәчеләр — хатын-кыз, балалар анасы — хәленә керергә кирәк. Менә шунда инде гаять оста тәрҗемәче Рәис Касыймовка ярдәм сорап ым гына кагалар. Шуны да әйтергә кирәк: Рәис абый гаилә кормаган, бөтен булмышын эшкә багышлады.
“Кызыл таң”да 25 ел эшләү дәверендә ул өлкән әдәби хезмәткәр, бүлек мөдире, җаваплы секретарь вазыйфаларын башкарды. Тәнкыйть мәкаләләрендә һәм фельетоннарында җитешсезлекләргә, күз буяуларга каршы чыкты. Хәрби-патриотик тәрбиягә аеруча зур игътибар бирә иде ул.
Рәис Касыймов 1991 елда — “Башкортстан ССРның атказанган мәдәният хезмәткәре” исеменә, 1992 елда республика Хөкүмәтенең Шаһит Ходайбирдин исемендәге премиясенә лаек булды, 1996 елда Башкортстан Республикасының Мактау грамотасы белән бүләкләнде.
2012 елның июлендә су коенганда каләмдәшебезнең йөрәге туктады.