Су астында да – беренче!

1960 елда Америка диң­гезчеләре дөньяда беренче тапкыр Җир шарын “Тритон” дигән су асты субмаринасында урап чыга. Бу сугыштан соң хәрби куәте күзгә күренеп арткан СССР Кораллы Көчләренә океанда кем хуҗа икәнен ачыктан-ачык күрсәтү макса­тын­нан эшләнә, әлбәттә. Без­некеләр дә җавап­сыз калмый – 1961 елның 12 апре­лендә СССР масаюдан шартлар чиккә җиткән янкиларга космоста кем хуҗа булуын күрсәтә. Гагарин­ның барлык кешелек дөньясын таң калдырган очышы план­лаштырыл­ган вакыттан күпкә иртәрәк тормышка ашыры­луының сәбәбе дә, һичшиксез, әлеге “сөзеш” белән аңлатыла. Әмма космос, аеруча ул елларда, тормыштан шактый ерак тора, ә диңгез-океаннарсыз яшәүне күз алдына да китереп булмый. Димәк, мондагы өс­тенлек, беренчелек күпкә кыйммәтрәк. СССР җитәкче­леге бу очракта да АКШның “танавына чиртү” җаен таба – 1966 елның фев­ралендә Җир шарын безнең су асты көй­мәләренең отряды урап чыга! Төньяк Флотының 1нче су асты көймәләре флотилиясе командующие, контр-адмирал Анатолий Сорокинның гомум җитәкчелеге астында ай ярымнан артык вакыт дәвамында бер тапкыр да өскә калыкмыйча һәм, иң мөһиме, НАТО гаскәр­ләренә сиздер­мичә, дөнья океаннарын гизә, экватордан да озынрак араны бернинди авариясез, читтән ярдәмсез үтә. Әлбәттә, бу хакта бик кычкырып бар­мыйлар – үзенчәлекле “кесә­дәге йодрык” була ул америкалылар өчен. Нәкъ шул елларда Төньяк Флотында хезмәт иткән якташыбыз, “Кызыл таң”ның тугры дусты, отставкадагы өлкән мичман Рамил Хаҗигалиев әлеге вакыйганы бик яхшы хәтерли:

— Бу хакта без хезмәт иткән частьның ябык партия җые­лышында хәрби сер итеп кенә сөйләделәр. Әлбәттә, без — су астында төркем белән йөзү­нең ни икәнен яхшы белгән диңгезчеләр күңелендә бу факт бетмәс-төкәнмәс горурлык уятты. Без су астында да берен­челәр булуыбызны исбатладык! — дип, әле булса горур­лыгын яшерә алмый быел 75 яшен туты­ручы диңгез флоты ветераны.