Вәхшилек

Икенче бөтендөнья сугышы вакытында Германия террито­риясендә, аның союздаш иллә­ре һәм алар яулап алган җир­ләрдә 14 мең концентрацион ла­герь булган. Тоткыннар крематорий мичләрендә яндырыл­ган, газ камераларында агуланган. Аларны җәза­лаган­нар, көчләгәннәр, ачка интектер­гәннәр һәм егылганчы эшләргә мәҗбүр иткәннәр. Каннары Вермахт солдатлары өчен алынган, алар өстендә медицина тәҗри­бәләре үткәрелгән, кешеләрдә яңа препаратлар сыналган.

1945 елның мартында Бухенвальд (иң эре концентрацион лагерь) территория­сендә тоткыннар көче белән оештырылган кораллы восстание кабына. Анда Америка гаскәрләре үтеп кергәндә баш күтәрүчеләр лагерьны яулап алган була инде. Шуның нәтиҗәсендә нацистлар коточкыч җинаять­ләре эзен яшереп өлгерми һәм тоткыннар күрсәтмәләре халыкара Нюрнберг трибуналына барып җитә.

11 апрель — Америка гас­кәр­­ләренең Бухенвальд терри­ториясенә үтеп керү көне — БМО тарафыннан шушы дата дип кабул ите­лә. 1946 елда Нюрнберг процессында халыкара трибунал тарафыннан чит дәүләт­ләрнең тыныч халкын тоткынлыкка утырту, аларның хезмәтен мәҗбүри рәвештә Германия мәнфә­гать­ләрендә куллану хәрби җинаять итеп кенә түгел, ә кешелеккә карата җи­наять итеп бәяләнә.

Кайбер мәгълүматлар буенча, гитлерчылар контролен­дәге территорияләрдә концлагерьларда, үлем лагерьларында, төрмәләрдә 30 илдән барлыгы 18 миллион кеше тотыла. Алар­ның 11 миллионы юкка чыгарылган. Һәлак булганнар арасында — 5 миллион СССР гражданы, шулай ук төрле илләрдән 6 миллион яһүд. Һәр бишенче тоткын бала була.