— Ильяс, гәзит укучыларны үзең белән кыскача гына таныштырып үтсәң иде.
— Уфада тудым. 20нче башкорт гимназиясен тәмамлаганнан соң, Ярославль шәһәрендәге Хәрби финанс академиясенә укырга кердем. Уку йортларын берләштерү хәрбиләрне дә читләтеп үтмәде. Безнең академияне Мәскәү хәрби университетына куштылар. Анда хәрби финансист һөнәрен үзләштереп, Алкинодагы хәрби частьларның бер-сенә хезмәт итәргә кайттым. Башкортстан дәүләт университетында аспирантурада укыйм. Хәзер хезмәтемне Мәскәүдә дәвам итәргә җыенып йөрим. Миңа 26 яшь, өйләнмәгән. Кыскача менә шулар.
— Нәселегездә хәрбиләр булганмы?
— Юк, мин беренче. Әти-әнием — Уфадагы югары уку йортлары укытучылары. Ике энем бар.
— Җырдагыча “Әллә каян күренеп тора, солдатта булган, диләр” кебек, җавап та хәрбиләрчә бик кыска һәм конкрет килеп чыкты. Икътисадчының филологиягә тартылып, телләр белән мавыгып, тәрҗемәче булып китүе ничектер сәеррәк кебек.
— Телләр белән мавыгу мәктәп елларыннан ук килә. Инглиз телен яхшы беләм. Моның өчен мәктәп укытучыларыма зур рәхмәт. Оборона министрлыгы юлламасы белән гарәп телен өйрәндем. Бүген гарәп теле буенча хәрби тәрҗемәче булып та хезмәт итәм.
— Хәрби тәрҗемәче турында гәзит укучылар бик аз беләдер, минемчә. Чөнки алар турында бик сирәк сөйлиләр, язалар, күрсәтәләр...
— Кемнәр белми, шуны әйтәм: хәрби тәрҗемәче ул — кадровый офицер, башкалардан бернәрсәсе белән дә аерылып тормый, сафта йөри, честь бирә, дежурда тора һәм башкалар. Бер яклап караганда, ул хәтта журналист һөнәренә дә якын. Журналист та, филологик белемле булса да, икътисад, сәясәт, авыл хуҗалыгы, спорт, мәдәният темасына яза бит. Без дә тәрҗемәче генә булсак та, бүген — гарәп илләреннән килгән Коры җир гаскәрләре, иртәгә — Хәрби диңгез флоты, аннан соң һава көчләре вәкилләре белән очрашуда тәрҗемәче булырга мөмкинбез. Димәк, хәрби тәрҗемәче бүген — мотоукчы, танкист, артиллерист, иртәгә — матрос, мичман, кораб капитаны, авиатор һ.б. Һәрбер хәрби өлкәнең үз терминологиясе, үзенчәлеге бар. Алар турында хәбәрдар булырга һәм дөрес тәрҗемә итә белергә кирәк.
— Хәзер Кытай белән бәйләнешләр ныгый, ни өчен кытай телен өйрәнүне сайламадың?
— Үзегез уйлап карагыз, кытай телендә бер генә ил сөйләшә, ә гарәп телендә — егерме ике! Гарәп илләре белән безнең хәрби контрактлар елдан-ел арта. Димәк, безнең ил хәрби техникасы аларга күпләп сатылачак. Шулай булгач, гарәп теленнән хәрби тәрҗемәчеләргә дә ихтыяҗ күп булачак дигән сүз. Ул техникаларга өйрәтүче безнең ил белгечләре гарәп телен белми, алар белән һәрвакыт хәрби тәрҗемәчеләр йөри.
— Сүриядәге һәм Мисырдагы гарәп телле халык аралашканда бер-берсен аңламый да бит. Җитмәсә, анда әллә күпме диалектлар да бар. Төрле илдә гарәп теле төрлечә. Бу хәлдән ничек чыгасың?
— Әйе, шулай. Ләкин бөтен гарәп илләрендәге халык та бер-берсен аңларлык гарәп әдәби теле бар. Без шул телне өйрәндек.
— Телнең бөтен үзенчәлекләрен дә барыбер белеп бетереп булмый. Сөйләмдә фразеологик әйтемнәр дә кулланыла. Синхрон тәрҗемәчеләр өчен бу авырлыклар да тудырадыр. Аларны ничек тәрҗемә итәсең?
— Әлбәттә, сөйләмне синхрон тәрҗемә итү әзер текстны тәрҗемә итүдән бик нык аерыла. Без югары белемле гарәп офицерлары белән аралашабыз. Алар барысы да диярлек инглиз телен яхшы белә. Мондый очракта инглиз телен дә белүем ярдәмгә килә. Кайчакта андый сүзләрне инглиз телендә әйтәм, я булмаса, башка төрле вариантын табып, гарәпчәгә тәрҗемә итәм. Хәрбиләр үзара сөйләшкәндә төрле анекдотлар, фразеологик сүзләр куллана. Аларны урыс теленнән сүзмә-сүз тәрҗемә итсәң, гарәп кешесе бөтенләй аңламаячак, яки аның намусына тияргә мөмкин. Чөнки һәр илнең үз мәдәнияте, гореф-гадәте. Мондый очракта алдан ук шул җирлеккә хас анекдотлар, кызыклы тарихлар өйрәнеп барам. Сүзлек запасын арттыру өчен китаплар да күп укыйм.
— Сиңа, гарәп илләрендә йөргән кешегә, яхшырак билгеледер: алардагы гади халыкның, хәрбиләрнең Русиягә карашы ничек?
— Мин булган гарәп илләрендә Русия солдатын Америка Кушма Штатлары агрессиясенә каршы тора алырдай көч итеп күрәләр. Җир асты байлыкларын үз кулына төшерер өчен АКШны гарәп илләрендә фетнәләр оештыручы дип беләләр. Моңа бары тик Русия генә каршы тора ала дип исәплиләр. Берәр Русия хәрбиен урамда күрсәләр, аны йортларына чакырып, зур кунак итәләр. Шулай булгач, без аларның ышанычын акларга тиеш.
— Гарәп теле белгече буларак, Ислам диненә мөнәсәбәтеңне дә беләсе килә.
— Мин үземне пассив-ышанучы дип исәплим. Аллаһның барлыгына ышанам. Мөселман икәнемне беләм. Намаз укымасам, ураза тотмасам да күпчелек халык үтәгән дини йолаларда катнашырга тырышам.
— Ильяс, әле синең хәрби тәрҗемәче карьераңның башланган чоры гына. Русия белән гарәп Көнчыгышы илләре һәрвакыт тыгыз элемтәдә торганнар. Киләчәктә дә шулай булыр дигән өметтә калабыз. Шул элемтәләрне тагын да югарырак баскычка күтәрүдә синең — Башкортстан егетенең дә өлеше булса, безнең өчен зур горурлык булачак. Сине һөнәри бәйрәмең белән! Әңгәмәгә ризалашуың өчен зур рәхмәт.