“Табибларга рәхмәт әйтмим, юкка коткарганнар...”

— Әйе, гариплегем тумыштан түгел, — дип башлап китте ул, аякларына төбәлгән карашымны сизеп. — Бу якты дөньяга бернинди физик кимчелексез туганмын. Бүген килеп, бәхетсезлекләремнең башы кайчан башланды икән дип кабат-кабат уйланам. Минем шушындый мескен хәлгә төшүемә кем гаепле соң? Адәм балаларының тәкъдир китабы әниләре карынында чакта ук языла, ди иде олылар. Бәлки, дөрестер дә. Ә, бәлки, язмышымдагы фаҗига өчен үзем генә гаепледер. Уйларымнан уелсам да, җанымны әрнетүче, бәгыремне телгәләүче сорауларга бүгенге көнгә кадәр, ә инвалидлар йортында инде ике дистә елга якын көн күрәм, анык кына җавап таба алганым юк...
Мин — Стәрлебаш районының Йомагуҗа авылы кешесе. Бала чагымның тәүге җиде елы картәни-картәти тәрбиясендә узды. Әти белән әнием аерылышкач, беренче сыйныф укучысы булганчы мине алар үстерде. Аннан әнием икенче иргә кияүгә чыкты, үги әтием дә мине читкә типмәде, үз йортларына алып кайтты. Армиягә киткәнче алар белән яшәдем. Көне җиткәч, хәрби хезмәткә чакыру алдым. Сөенеп киттем мин солдатка. Ни дисәң дә, яхшы спортчы идем: гер күтәрү, чаңгы ярышларында район күләмендә гел беренче урыннар яулап кына тордым. Армиядә дә бер кыерсыту күрмәдем. Хәер, 1 метр 90 сантиметр буйлы көчле егеткә кем бәйләнсен инде! Иң яхшысы дип исәпләнгән десантчылар батальонында хезмәт иттем. Анда теләсә кемне алмыйлар! Югары күрсәткечләргә ирешкәнем өчен авылга, әти-әниемә командирларыбыз Рәхмәт хаты да җибәрде хәтта.
Ике ел сизелми дә үтеп китте. Туган авылыма әйләнеп кайттым. Бераз ял иткәч, Себер якларыннан кунакка кайткан икетуган абыем: “Ни эшләп авылда ятасың, ни юньле-башлы эше, ни акчасы юк колхозда. Әйдә, үзем белән Себергә алып китәм. Анда синең кебек көчле егетләр бик кирәк”, — дип тәкъдим итте. Мин дә озак уйлап тормадым, ризалаштым. Шулай итеп, Нижневартовск шәһәренә барып чыктым, торбалар салу цехына урнаштым.
Ял вакытында авылга кайткач, Әлмира исемле бик чибәр кыз белән таныштым. Ярты еллап дуслашып йөргәч, язмышларыбызны бергә бәйләргә карар иттек. Гөрләтеп туй ясадык. Хатынымны да үзем белән Нижневартовскига алып киттем. Бер елдан, дөньябызга ямь өстәп, кызыбыз туды.
Безнең тормыш гел шулай кояшлы көннәрдән генә торыр иде кебек. Тик аяз күгебезне кара болытлар каплады. Бәхет — пыяла, ялгыш кагылсаң, уала, дигәннәре хак икән шул...
“Эштән соң бераз ял итәбез, арыган тәннәребезне киеренкелектән арындырабыз”, дигән сылтау белән безнең цехта эшләүче кайбер ир-атлар еш кына кичләрен җыелышып аракы чөмерә иде. Кай арада шулар белән әшнәләшеп, шешәдәшләренә әйлә­нүемне үзем дә сизми калдым. Хатыныма бу, әлбәттә, бер дә ошамады. “Эчү яхшылыкка илтми, ташла бу шөгылеңне!” — дип кат-кат кисәтте ул мине. Лаякыл исерек хәлдә өйгә кайтып, тавыш чыгарган чакларым да аз булмады. Түзде хатыным. Кайчан да булса акылга утырыр дигәндер, гаиләбезне таркатасы килмәгәндер.
Бөтен тормышымны җимерер, мине гомерлеккә гарип итеп калдырыр кичне дә өйгә бик исерек хәлдә кайтканмын. Тавышлана башлагач, хатыным, кызыбызны алып, ахирәтләренә сыпырган. Иртән мин айныгач кына кайтырга уйлаган инде.
Төнлә фатир ишегебезне өске катта яшәүче ике наркоман шакыган. Мин, исерек баш, барып ачканмын. Җаннарын әфьюнга сатарга әзер адәм актыклары мине бик каты кыйнап, фатирыбызның астын-өскә китереп, нинди затлырак әйбер бар — бөтенесен алып чыгып киткәннәр. Иртәнгә кадәр кан эчендә ятканмын. Нишләп шул вакытта үлеп кенә китмәгәнмен, шаккатам. Танырлык булмаганмын бит. Баш сөякләрем чәрдәкләнгән булган хәтта.
Иртән кайткан хатыным белән кызым “Ашыгыч ярдәм” чакырткан, канлы вакыйга хакында хокук саклау органнарына хәбәр иткән. Махсус трубка аша гына тукландырылып, ярты ел дәваханәдә аунаганмын. Башыма катлаулы ике оперция ясаганнар. Тик үземне үлем тырнагыннан тартып алган табибларга рәхмәт әйтәсем килми. Җәфаланып кына яшим мин: аякларым йөрми, бер кулым хәрәкәтсез. Утырам инде көннәр буе гаҗизләнеп, тәрәзәдән тышка карап. Ә анда буранлы кышны якты яз алыштыра, кояшлы җәйгә ияреп, алтын көз дә килеп җитә. Мин исә үземне аяклары мәңге ачылмас тимер богаулар коршавына эләккән, канатлары киселгән бөркет сыман хис итәм. Нинди гайрәтле идем бит элек: сабантуйларда гер күтәрүдә, милли көрәштә мине җиңә алучы юк иде. Ә мин 30 яшемдә гарип калдым. Бүген инде миңа 48... Фатир ишегемне наркоманнар шакыр кичне лаякыл исерек булмасам, мин аларга бирешер идеммени! Бишәүне берьюлы егар көч бар иде бит беләктә. Читлектәге мескен көнкүрмешем күпмегә сузылыр, белмим...
Хәер мондагы шартларга зарланырлык түгел, чисталыкта-пөхтәлектә яшибез. Көненә алты тапкыр яхшы итеп ашаталар. Ягымлы шәфкать туташлары, санитаркалар яныбызда бөтерелеп кенә тора. Тик адәм баласы — ул ирек, азатлык хисен бөтен нәрсәдән өстен куючы җан иясе бит. Мин туган авылым урамын каплап үскән хәтфәдәй яшел үлән өстеннән яланаяк йөгерүемне төшләремдә күреп уянам. Ирләр еламый, дисәләр дә, күз яшьләре түккән чакларым да була.
Сизеп торам, хатын турында сорыйсыгыз килә бугай. Юк-юк, сез уйлый күрмәгез: хатыным мине ташламады. Күрсәтмәгән табибы калмады. Алар мине, беркайчан да йөри алмаячак, дигәч, им-томчыларга да алып барып карады хәтта. Тегеләр: “Ирегезгә бик хәтәр сихер төшкән, шуны алсак, йөрер”, — дип ышандыргач, әллә күпме акчалар түләп, бозымны алдырырга маташты. Тик барлык тырышлыгы бушка булды. Мине гарипләр йорт-интернатына урнаштырмас өчен бик тарткалашты ул. Тик минем үз туксаным туксан булды. Шундый уңган, чибәр хатын, имгәк ир карап, яшь гомерен заяга уздырырга тиеш түгел, үзеңә яңа пар тап, дидем. Инде ул вакытлардан соң күп еллар узды, әмма хатыным бүтән кияүгә чыкмады. Еш булмаса да, хәл-әхвәлләремне белештерә әле дә. Бөтен гомерен бердәнбер балабызны тәрбияләүгә, аякка бастыруга багышлады. Мин үземне генә түгел, аны да бәхетсез иттем...
— Урал, Аллаһы Тәгаләгә ышанасызмы? Күз алдыгызга китерегез әле: бердәнбер көнне сез яшәгән йорт-интернатка бай спонсор килеп, сезне күреп, кызганып, чит илләрдә генә ясала торган кыйммәтле операциягә акча биреп, яңадан үз аякларыгызда йөри башлагансыз, ди. Нишләр идегез?
— Кызганыч, әмма яшь, көчле чагымда Аллаһны бар дип тә белми идем. Үз-үзенә артык ышанган, ваемсыз тормыш-көнкүрешеннән канәгать бер адәм идем. Гел шулай акча туздырып, шайтан суы чөмереп, кәеф-сафа корып, дөньяның артына тибеп яшәр сыман идем. Тик алай булмады. Хәзер Ходайга могҗиза сорап ялварырга соңдыр инде. Кайбер чакта үпкәләп тә куям мин Аңа. “Нигә мине шулкадәр газапларга дучар иттең?!” — дип, тирә-якны яңгыратып кычкырасым килгән минутлар да була. Аннары “Аллаһ сакланганны саклармын дигән”, “Иртәме-соңмы, һәр кылык-гамәлең өчен җавап бирергә туры килә” һәм башка шуңа охшаш гыйбарәләр исемә төшеп, барысына да үзем гаепле, дигән фикергә киләм.
Ә бай спонсор дигәннән, килә алар йорт-интернатыбызга. Тик безнең якка, өлкәннәр яшәгән бинага түгел, балалар янына керәләр. Уенчыклар, кием-салым һәм башкасын китерәләр. Ә безнең якка ялгышып та кереп чыкмыйлар. Алар да үзләренчә хаклы инде. Ни өчен дисезме? Хәзер аңлатам. Күрше бүлекчәдә гел тумыштан гарип балалар бит. Бу дөньяга зәгыйфь булып тууларына үзләре түгел, күбесенчә, аракы, тәмәке, наркотиклар колы булган ата-аналары гаепле. Дүрт-биш яшьлек сабыйлар­ның өмет белән багучы күзләрен, эчкерсез елмаюларын, шуышып булса да уенчыкка үрелүләрен күргәч, эчеңдә җаның булмаса гына түзәрсең...
Ә безнең бүлекчәдә, нигездә, үз гаебе белән гарип калучылар. Кемдер, исерек килеш кышын урамда аунап, аякларын туңдырып кистергән, кемдер, сукбайлыкта йөреп, бердәнбер көнне явызлар тарафыннан кыйналып, эштән чыгарылган. Әлбәттә, балалары булып та картлар йортында көн күрергә мәҗбүр әби-бабайлар да бар. Аларның да монда килеп эләгүләренә күпмедер дәрәҗәдә үз гаепләре бардыр инде. “Ни чәчсәң, шуны урырсың”, “Оясында ни күрсә, очканда шул булыр” кебек халык мәкальләрен искә төшерү дә җитә бу очракта.
Без — үз язмышыбызны үзебез җимерүчеләр, ахры. Кайчандыр якыннарыбызны санга сукмыйча, гамьсез, ямьсез яшәгәнебезнең ачы җимеш­ләрен татыйбыз. Ә өмет дигәнең, сүнәр-сүнмәс янган шәм кебек, күңелдә һаман пыскый әле...
Үзаллы тормыш юлына баскан яшь егет-кызларга мөрәҗәгать итәсем килә: бу якты дөньяда чын кеше булып яшәгез, “яшел елан” ише агуларны тормышыгызга якын китермәгез!