+3 °С
Болытлы
Гәзиткә язылуVKOKTelegram
Барлык яңалыклар
Дөнья бу...
5 июль 2021, 10:05

“Көнләшүме, әллә гадәтме?..”

Начар гамәл кылучы кешеләр берәр вакыт үкенерме икән?Кич, Гали абзый җылы гына киенеп абзарга, малларын ашатырга чыкты. Утлыкларга печән салгач, утардагы сыерны, башмагын һәм сарыкларын урыннарына кертте. Башмагы җәй буе арканга бәйләнеп үскәнгә Гали абзыйга нык ияләшкән иде. Абзарга керткәндә ул хуҗасының кулларын ялады, шаярып кына сөзгәндәй итте. Малларны япкач, Гали абзый өйгә керде. Хатыны ул вакытта аш әзерләп йөри иде. Ул Гали абзыйга сыерга эчерү өчен абзарга ашлы су чыгарырга кушты. Бу эшләрне башкарганчы берничә минут вакыт үтте. Ә инде ашлы су күтәреп Гали абзарга керсә, башмагы егылган һәм соңгы сулышын алып ята иде...

Начар гамәл кылучы кешеләр берәр вакыт үкенерме икән?

Кич, Гали абзый җылы гына киенеп абзарга, малларын ашатырга чыкты. Утлыкларга печән салгач, утардагы сыерны, башмагын һәм сарыкларын урыннарына кертте. Башмагы җәй буе арканга бәйләнеп үскәнгә Гали абзыйга нык ияләшкән иде. Абзарга керткәндә ул хуҗасының кулларын ялады, шаярып кына сөзгәндәй итте. Малларны япкач, Гали абзый өйгә керде. Хатыны ул вакытта аш әзерләп йөри иде. Ул Гали абзыйга сыерга эчерү өчен абзарга ашлы су чыгарырга кушты. Бу эшләрне башкарганчы берничә минут вакыт үтте. Ә инде ашлы су күтәреп Гали абзарга керсә, башмагы егылган һәм соңгы сулышын алып ята иде...

Элек колхоз көчле чагында яшь­ләр өчен берничә коттедж тибындагы, ике фатирлы өйләр салдырган иде. Шуларның берсеннән Гали абзыйга да фатир бирелде. Сиксәнен­че еллар азагы иде. Ул елларда Гали колхозга баш белгеч булып кайткан иде. Аларның өенең икенче яртысын колхозда эшләргә яратмаган, гел кешедән көнләшеп яшәгән Мансурга бирделәр. Хатыны да үзе кебек көнчел иде Мансурның. Көн­чел генә булса бер хәл, кемнең йортында нәрсә караусыз ята, ул аларны шома гына чәлдерергә ярата иде. Үзе гади колхозчы булса бер хәл, укытучы иде ул мәктәптә!
Бу фатирга урнашкач, Гали мал үрчетергә дә тырышты. Чөнки авыл җирендә мал да асрамасаң, кеше көлкесенә калганыңны көт тә тор. Гали хатыны Ралия белән бу турыда киңәшләшеп, башта кош-корт үрче­тер­гә булдылар. Күрше колхоздан ике оя каз сатып алып кайтардылар. Кошларны соң гына кайтарганга күрә, төнгелеккә мунча ишегалдына ябып куйдылар. Ишеге бикле, шик­ләнерлек кеше дә юк сыман. Тик иртән Гали йорт алдына чыкса, мунча ише­генең йозагы ватылып, ачык торганын күрде. Ә казлардан җилләр искән иде! Әлбәттә, казларны эзләп урамга атлады. Алар урам очында, автогараж янында йөри иде, тик бер­се генә юк булган.
Бу эшне кем башкарганын Гали, бәлки, белмәс тә иде, әмма эшкә кил­гән күршесе Мансур иптәшләре­нә: ха-ха, төнлә урлап алып кайткан казларын эзләп йөри, дип әйтеп куйды. Бу сүзләр Галигә сәгате-минуты белән ишетелде. Чөнки авылда “сарафан” телефоны яхшы эшли. Әмма Гали барып Мансурның якасыннан алмады. “Кеше сүзе кеше үтерә”, ди­ләр бит, бу сүзләргә ышанып та бет­мәде.
Ә вакыт уза торды. Менә көз дә ки­леп җитте. Гали сыеры янына ип­тәшкә дип башмак сатып алды. Ару гына таза мал, сыерлары кыш бозауласа, иткә дә суярбыз әле дип уйладылар Гали белән Ралия.
Беркөнне кич булгач Гали гадә­тен­чә малларына печән салып абзарга кертте. Башмагы хуҗасы бе­лән азрак шаярып та алды. Бераздан Гали абзарга керсә, башмагы егыл­ган, соңгы сулышын алып ята иде...
Гали югалып калмады, тиз генә пычак алып аны чалды. Эшкәртергә ике күршесе һәм Мансур да керде­ләр. Ите әйбәт кенә булды. Тик эчәк­ләрен юганда хатыны Ралия белән күрше хатыны Юлия аннан мочевина исе килүен әйттеләр. Гали малның ашказанын ярып карады, аның эчке катламы тоташ суелып төшкән иде. Көн кебек ачык булды: — кемдер баш­макка мочевина каптырган булып чыкты.
Икенче көнне эштән кайтышлый Галигә Мансур очрады:
— Гали абзый, кичә син үлгән баш­магыңны суйдың бит, — диде. Ә Гали:
— Син мочевина каптыргач, үлде дип чыгып киткән идеңмени, — дип җавап­лады. Мансур бу сүзлә­ре бе­лән кырын эшен үзе эшләгәнен әй­теп салганын сизми дә калды!
Мансурның хатыны Рафиганың да кырын эшләре күп булды Галиләр өчен. Ел буена Рафига сөт аертырга Галиләрдән сепарат барабаны алып торды, беркөнне Галиләргә үзенең эшләмәгән барабанын кертеп куйды. Ә инде Ралия бу эшне сизеп, барабан сорап кергәч, бу минеке түгел, үзегезнеке, дип, Ралияне тиргәп чыгарды.
Бу эшләрдән соң күп еллар үтте. Мансур белән Рафиганың кырын эшләре, этлекләре күп булды, әл­бәттә. Күп вакыт Мансур Галигә “миннән дүрт мәртәбә күбрәк эш хакы алып эшлисең”, дип бәйләнеп йөрде. Ә үзе бер эшкә дә күңел бир­мәде, гел кеше эшләгәнен күзә­теп торырга яратты. Ә колхозда ке­ше эшен күзәтеп торганга югары эш хакы түләмиләр, әлбәттә. Гали дә Мансурга шуны аңлатты. Еллар үтеп барганда Галинең хатыны каты авырып вафат булды. Аның вафатыннан соң Рафигага урлашырга юл ачылды. Ул Гали абзый янына кереп табак-савыт сорап алып чыкты. Ә Гали абзый аларны алырга кергәч, “мин алмадым”, дип алдашып калды. Гали төпченеп йөрмәде. “Кабереңә алып кит”, — дип чыгып китте. Рафига өчен бу гадәти эш булса да, төптән уйлаганда бу урлашу була ич инде!
Тормыш иптәшеннән калып бе­рүзе яшүдән алҗыган Гали, хатыны үлгәннән соң күп еллар үткәч, икен­чегә өйләнде. Хатыны Шәм­синур, бик укымышлы, уңган хатын булып чыкты. Шулай бервакыт Рафига аларны кунакка дәште. Ни дисәң дә ут күршеләр ич! Кунакта Шәм­синур аш салып куелган тәлин­кәләрнең Галинекеләр икәнен таныды. Рафигага, бу бит Галинең тәлинкәләре дип әйтеп салды. Ә тегесе, бер-бе­ре­безгә йөртеп алмашы­нып бетте­ләр инде алар, дип җаваплады. Тик Галиләрдә ни өчендер Рафига­ның савытлары күренми иде!
...Малны рәнҗетсәң, каргышы үзеңә төшә, диләр. Дөрестер ахрысы. Теге башмакны мочевина биреп үтергәннән соң Мансур да озак яшә­мәде. Илле яше дә тулмастан, аракы белән агуланып, якты дөнья­дан китеп барды. Ә Рафига Мансур үл­гән­нән соң еш кына авырый башла­ды. Тазалыгы да чамалы, ялгызлык та үзәгенә үтте ахры. Ул гомер иткән фатирын бикләп, бүгенге көндә балаларында яши. Күрше­лә­ренә эшлә­гән этлекләре өчен үкенә микән, бу сорау әле дә ачык кала.
Үз гомереңдә кешеләргә гел яхшылык эшләсәң, кеше милкенә зыян кылмасаң, әхирәт дөньяга күчкәч тә халык сине мактап телгә ала. Ә ин­де уең гел начарлыкта икән, халык телендә дә сине “яхшы иде” дип ис­кә алучылар булмаячак.

(Исемнәр үзгәртеп алынды). Фуат Мусин.
Читайте нас: