ОДН бетә. Безне нәрсә көтә?

Әйтергә кирәк, Башкортстан торак-коммуналь хуҗа­лыкны үзгәртеп кору, үстерү буенча күп кенә нәтиҗәләр буенча илдә алдынгы урыннарда бара. Әлбәттә, бу максатка тармакта эшләр барышын җитди контрольдә тотып ирешелә. Кайбер нәтиҗәләргә аерым тукталу мөһим. Быел төбәктә тармакта 35 меңгә якын җитешсезлек очрагы ачыкланган. Шуларның 47 проценты – төзелеш җитешсез­лекләре һәм коммуналь хезмәтләрнең тиешле дәрә­җәдә күрсәтел­мәвенә кагыла. Җитешсез­лекләрнең 15 проценттан артыгы яшәгән фатир өчен коммуналь хезмәтләр билгеләү белән бәйле. 38 проценттан артыгы – башка җитешсез­лекләр, шул исәптән газүт­кәргечләрнең, вентиляция каналларының төзек булмавы. Барлыгы алты меңнән артык күрсәтмә һәм гомум күләме 20 миллион сум булган административ штрафлар билгеләү турында 1500гә якын карар чыгарылган. Әйтергә кирәк, мондый тикшерүләрдән күп­катлы йортларда яшәүчеләр откан. Бу хакта анык мисаллар сөйли. Яшәгән фатир өчен коммуналь хезмәтләр билгелә­гәндә ялгышкан идарәче компанияләргә 1356 күрсәтмә тапшырылган. Нәтиҗәдә, халыкка 68 миллион сум акча кире кайтарып бирелгән. Сер түгел, кайбер йортларда яшәүчеләр идарәче ком­панияләрнең хезмәтлә­нде­рүенә карата канәгатьсезлек белдерә. Компания вәкилләре халык сүзенә колак салмаган очраклар да юк түгел. Гаделлек барыбер тантана итә. Кисәтүләр, ачыкланган җитеш­сезлекләр буенча идарәче компанияләр 800 миллион сумнан артык эшләр башкарган. Тикшерү нәтиҗәләре буенча 168 эш – Эчке эшләр министрлыгына, 14 эш прокуратурага тапшырылган.

Мәгълүм булуынча, шушы елның маеннан бары тик лицензияле идарәче компа­нияләр генә эшли ала. Мондый шарт халыкны хезмәтләндерү сыйфатын яхшырту, компа­нияләр җитәкчеләренең, бел­гечләренең белемен ка­милләш­терү максаты белән куелды. Бүген төбәктә 339 идарәче компания эшли. Алар хәзер күпкатлы йортларда яшәүчеләр ихтыяҗларын якларга, аларның кисәтүләренә колак салырга бурычлы. Чөнки лицензия контроле эшли. Аңа ярашлы, идарәче компания икедән артык күрсәтмә, административ штраф салу турында карар алса, җитеш­сезлекләр белән бәйле йортның лицензиясе алына. Компаниянең лицензиясез калган йортлары 15 проценттан артып китсә, идарәче компания лицен­зиядән колак кага. Лицензия контроле нәтиҗәсендә май аеннан бүгенге көнгә кадәр 3925 җитешсезлек очрагы ачыкланган, 856 күрсәтмә тапшырылган һәм административ хокук бозу турында 85 эш кузгатылган.

2015 елда Башкортстанның Торак һәм төзелеш буенча дәүләт комитетына 16 меңнән артык мөрәҗәгать килгән. Шуның 45 проценты – торак фонды белән идарә итүгә, 39 проценты – торак-коммуналь хезмәт­ләр өчен түләүгә, 10 проценты – коммуналь хез­мәтләр белән тәэмин иткәндә кагыйдә бозуга, 6 проценты яшәгән бүлмә­ләрне үзгәртүгә бәйле.
Форумда фатир хуҗа­ла­рының хокукын яклау буенча да сүз булды. Әйтергә кирәк, бу мәсьәләгә Башкортстанда зур игътибар бүленә. Бездә йортларда яшәүче фатир хуҗаларының җыелыш протоколлары рәсми статуска ия. Өч ай дәвамында бер үк мәсьәлә буенча канәгатьсезлек бел­дергән протоколлар килсә, тиешле адрес буенча тикшерү үткәрелә. Идарәче компания­ләргә фатир хуҗа­ларының киңәшләренә, тәкъдимнәренә игътибар итүдән башка чара калмый.

Дәрәҗәле чарада торак законнарындагы үзгәрешләр турында да сүз булды. 2016 елның июленнән коммуналь хезмәтләр, торак фонды белән идарә иткәндә Торак-коммуналь хуҗалыкның дәүләт-мәгълүмат системасыннан файдалану мөһим таләп булачак. Мәгълүмат системасында күпкатлы йортлардагы фатир хуҗалары карарлары чагылыш табарга тиеш. Бүген фатир хуҗа­лары коммуналь хезмәтләр өчен түләү квитан­цияләр ала. Мәгълүмат системасындагы һәм кви­танциядәге мәгълүмат тәңгәл килмәсә, фатир хуҗа­лары коммуналь хезмәтләр өчен акча түләмәскә хаклы.

Югарыда әйтеп үтүебезчә, тармактагы бик күп аңла­шылмаучанлыклар ОДН белән бәйле. Әйтик, кайбер фатир хуҗалары йорт подъездын юу, җылыту һәм яктырту өчен үз фатирларына караганда күбрәк акча түли. Бердәм кабул итү көнендә дә бу мәсьәлә белән мөрәҗәгать итүчеләр күп булды. Бәхәсле тема форумда да үзәккә чыгарылды. 2016 елның 1 апреленнән кви­танцияләрдә ОДН йортны карау-тоту исәбенә күчәчәк. Аның бәясе нормативлар буенча бил­геләнәчәк. Шулай итеп, идарәче компанияләр һәм ресурс белән тәэмин итүче оешмалар үз чыгымнарын фатир хуҗалары иңнәренә күчерә алмаячак.

Шулай ук, идарәче ком­панияләр сыйфатсыз коммуналь хезмәт тәкъдим иткән өчен фатир хуҗаларына штраф тү­ләячәк. Кулланучы­ларның да бурычлары арта. Бурычлары җыелучыларга карата чаралар күреләчәк.

Күпкатлы йортларны капиталь төзекләндерүдә дә үзгә­решләр көтелә. Үзгәрешләрнең асылы – төзекләндерү өчен акча җыюны, эшләрне оештыруны һәм контрольдә тотуны фатир хуҗалары иңенә күчерүгә кайтып кала.

Торак-коммуналь хуҗа­лыкны артка сөйрәүче кир­тәләрне ике көн дәвамында үткән форумда ачыклап, хәл итеп бетереп булмый. Шулай да, чарада бик күп мәсьә­ләләргә ачыклык кертелде. Димәк, 2016 елда коммуналь түләүләргә хаклар артмаячагына, идарәче компанияләрнең фатир хуҗалары белән теләп хезмәттәшлек итәчәгенә өмет бар.