— Бүген халык өчен мөһим булган торак-коммуналь хуҗалык темасына фикер алышачакбыз, — диде “Бердәм Русия” партиясе җитәкчесенең Уфадагы иҗтимагый кабул итү бүлмәсе җитәкчесе Раил Әсәдуллин. — Гомумән, бу тема безгә килгән мөрәҗәгатьләрнең 17-20 процентында чагыла. ОДН өчен түләү буенча үзгәрешләр кертелгәч, сораулар тагын да артты, чөнки аңлашылмаучанлыклар бар. Бүген төп максатыбыз — халыкка үзгәрешләрне аңлатып бирү.
— ОДН өчен түләү шартлары үзгәрүнең берничә сәбәбе бар, — диде Павел Качкаев. — Беренчедән, идарәче компанияләрне сакчыллыкка өйрәтү. Икенчедән, чыганаклардан законсыз файдалануга чик кую һәм исәпләү күрсәткечләренең дөрес язылмавы белән көрәш. Җитеп бетмәгән чыганаклар моңа кадәр халык квитанцияләренә язылды. Кайвакыт ОДН чыгымнары фатир сарыф иткән чыгымнардан да артты. Русия халкының 80-90 проценты ОДН өчен норматив буенча түләүгә күчте. Бүген ОДН норматив буенча түләнә. Аны төбәк билгели. Тарифлар да төбәкләрдә ачыклана. Нәтиҗәдә, гомумйорт ихтыяҗы ел дәвамында үзгәрмәскә тиеш.
Тагын бер мөһим үзенчәлеккә игътибар итү мөһим. Йорттагы ОДН чыгымнары төбәктә кабул ителгән ОДН чыгымнарыннан ким була ала, артык була алмый. Әгәр дә йорттагы газ, су, электрүткәргечләргә яшерен кулланучылар тоташмаса, гомумйорт хисаплау күрсәткече йорт нормативыннан түбәнрәк була. Һәр йортның нормативы аерым билгеләнә. Закон буенча квитанцияләрдә ОДНның урыны үзгәрде. Кызганычка каршы, ул халыкка гына түгел, белгечләргә дә аңлашылып бетми. Камиллек өстендә эшләячәкбез.
Мәгълүм булуынча, гыйнвар башыннан ОДН өчен акча торакны хезмәтләндерү кысаларында түләнә башлады. Ягъни, квитанциядә ОДН “Коммуналь хезмәтләр”дән “Торак бүлмәне хезмәтләндерү һәм төзекләндерү” бүлегенә күчте. Иң мөһиме — фатир хуҗасы түләгән акчасының нинди максатларга тотылганын ачык аңларга тиеш. Беренчесенә су, җылылык, газ тәэминаты һәм канализация керә. Икенчесе эченә күпкатлы йортны төзекләндерү һәм хәзерге вакыттагы төзекләндерү керә. Июнь башына кадәр һәр йортның үз нормативы ачыкланырга тиеш. Әгәр дә йортта яшәүче фатир хуҗалары гамәлдәгедән яхшырак хезмәтләр күрсәтелүне теләсә, нормативны арттыру мөмкинлеге бар.
Сер түгел, “ОДН” сүзен ишетү белән кайбер фатир хуҗалары күңелсез хәлләрне искә төшерә. Моңа кадәр идарәче компанияләрнең йорттагы чыгымнарын фатир хуҗаларына ОДН рәвешендә бүлеп бирү очраклары да теркәлде. Әйтик, тишек торбадан аккан су, ватык тәрәзәдән чыккан җылылык, подъездларда тәүләк әйләнәсенә янган лампочка өчен фатир хуҗаларыннан түләттерергә теләүчеләр булды. Яңа шартлар буенча, мондый чыгымнар законлы рәвештә идарәче компанияләр җилкәсенә күчә. Энергияне сакчыл тотыну, су, ут, газ тәэминатларын, электрүткәргечләрне ят “куллардан” саклау алар мәнфәгатендә булачак.
Идарәче компанияләрнең җаваплылыгы гына түгел, хокуклары да арта. Әйтик, алар хәзер фатирлардагы исәпләү җиһазларын ярты елга бер тапкыр түгел, өч ай саен тикшерү хокукына ия. Мәгълүм булуынча, су чыгымнарын киметү максатында магнит файдаланучы фатир хуҗалары да бар. Мөгаен, мондый алым тарихта калыр, чөнки хәзер торак-коммуналь хуҗалык хезмәткәрләре пломбалардан тыш, индикаторлар да урнаштыра ала. Алар хуҗаларның закон бозганын ачык күрсәтәчәк. Гаебе ачыкланган фатир хуҗасы хезмәт өчен ай саен түләнәсе акчаны ун тапкыр арттырып түләячәк.
Илдә һәр яңалык халык ихтыяҗын күздә тотып гамәлгә ашырыла. Беренче карашка, гомумйорт ихтыяҗын норматив буенча билгеләү дә фатир хуҗалары өчен отышлы сыман. Идарәче компанияләр дә халык белән тыгызрак бәйләнештә торачак. Гамәлдә ничек булыр? Ике ай күрсәткечләренә нигезләнеп кенә бу хакта фикер йөртергә иртәрәктер. Мәсьәләнең власть контролендә булуы уңай нәтиҗәләргә өмет уята.