Фольклориада – җыр-бию бәйрәме генә түгел!

Әлеге чарага әзерлек кысаларында Башкортстанда күпсанлы ачык сәхнә мәй­данчыкларын, Сабантуй үткәрү урыннарын сафка кертү, мә­дәният учакларын яңарту күздә тотыла. Бу, һичшиксез, дөрес гамәл, чөнки, халык әйтмешли, “өйне кунак ча­кырганчы җы­ештыралар”. Ләкин, шул ук вакытта, бәйрәм атамасының үзәгендә аның асылы – “фольклор”, ягъни “халык иҗаты” төшенчәсе торуын онытырга ярамый. Республикада фольклористика фәне, халык авыз иҗаты җәүһәрләрен җыю һәм өйрәнү эше бүген нинди хәлдә соң? Бу өлкәдә уңай үзгә­решләр сизелерлек булып, яңадан-яңа фәнни тикшере­нүләр үтеп, фольклор җыен­тыклары чыгып торса да, чишеләсе мәсь­әләләр шактый әле.

Беренчедән, Башкортстан Республикасы Министрлар Кабинеты тарафыннан 2002 елда кабул ителгән “Башкортстан халыкларының фольклорын өйрәнү, тергезү һәм үстерү программасы турында”гы карар тик өлешчә генә башкарылып чыкты, дип әйтергә мәҗбүрбез. Программа 2003-12 елларга исәпләнеп, аның кысаларында Башкортстан халык­ларының фольклор мирасын барлау һәм система­лаштыру җәһәтеннән әһәмиятле чаралар билге­ләнгән иде. Мәсәлән, 55 том күләмендәге “Башкорт халык иҗаты”, 12 томлык “Башкортстан урыслары фольклоры” тупланмаларын нәшер итү планлаштырылды. Башкортстан татарларының һәм чуваш­ларының фольклор җыелма­лары – 8әр том, мариларның – 5 том, украин һәм мор­два­ларның – 4әр том, удмурт, белорус, немец, керәшеннәрнең – 3әр том, республикада яшәүче аз санлы башка милләтләрнең фольклор әсәрләре бер том булып дөнья күрергә тиеш иде. Аларны тәүдә – әлеге халык­ларның туган телендә, соңын­нан урысчага тәрҗемәдә бастыру планлаштырылды. Болардан тыш, 12 томлык “Башкорт халкының музыкаль мәдәнияте” тупланмасын, Башкортстан халыкларының фольк­лор мирасын тикшергән күпсанлы монографияләрне нәшер итү дә Программада каралган иде.