Василий Лановой исемле могҗиза

Һәм бу артистка булган изге хисләр елдан-ел көчәйде генә. “Корыч ничек чыныкты” фильмында — Павел Корчагин, “Анна Каренина”да — Алексей Вронский, “Сугыш һәм солых”та Анатоль Курагин, “Офицерлар”да Иван Варрава һәм башкалар, һәм башкалар... Артист тудырган образлар, аның үзенең чибәр­леге, нәзакәт­лелеге, кыюлыгы...

Безнең эштә бер абый, егет­ләрнең матурлыгы турында әй­тәсе килсә ,“Лановойның яшь чагы инде менә”, дип кенә җибә­рә иде. Лановойның яшь чагы... Әйе, аны барыбыз да беләбез. Хәтер-либез. Ә менә минем сезгә Лано­вой­ның “карт” чагы турында сөй­лисем килә. Хәер, карт сүзе аңа туры килә микән? Мәскәүнең Вахтангов исемендәге театры составында Уфага гастроль­ләргә килгән 82 яшьлек артист “Нур” татар театрында тамашачылар алдына сәхнәгә егет­ләр­чә шәп-шәп адымнар белән күтәрелде. Шунда без аның һаман да яшь, матур, егәрле булуын үз күзлә­ребез белән күрдек. Ике сәгатьтән артык барган очрашу вакытында ул, утыргычка утырып та тормыйча, безгә тормыш юлын бәян итте, кинофильмнарга төшкәндә булган кызыклы хәлләрен искә алды, мәхәббәт, сугыш турында ши­гырь­­ләр укыды.

СССРның халык артисты, Ленин премиясе лауреаты һәм башка бик күп мактаулы исемнәр һәм бүләкләр иясе Василий Лановой 1934 елда Мәскәүдә туган. Аның “икесенә өч сыйныф тәмамлаган” әти-әнисе, Украинадан башкалага эш эзләп килеп, химзаводка урнаша. Ярымнадан булуына карамастан, әнисе яхшы манераларга ия була, әти-әнисе икесе дә украин җырларын яхшы башкара. Алар балаларының милли үзаңын үстереп, милли мәдәният­кә мәхәббәт тәрбияли алган.

— Минем ике әбием һәм ике бабам Украинада яши иде. Без, өч бала, ел саен җәй анда кунак булдык. 1941 елның 20 июнендә дә 10 һәм 4 яшьләрдәге апа бе­лән сеңлемне һәм 7 яшьлек мине поездга утыртып анда җибәр­деләр. Әни соңрак килергә вәгъдә биреп калды. 22 июньдә без Одессага килеп төштек. Шунда ук баш очыннан немец самолетлары оча башлады... Әни, әлбәт­тә, бер айдан соң да, бер елдан да, ике елдан да килмәде. Без 3 ел ярым әби-бабайлар белән оккупациядә яшәдек, — дип хәтерли Василий Семенович.

Ул вакытта кичергәннәре турында актер сәгатьләр буе сөйли ала. Бер немец майоры аеруча исендә калган. “Безгә карый иде дә, кесәсеннән өч баласы төшкән фотографияне алып елый иде”, ди ул. Әлбәттә, немец солдатларына да гаилә­ләреннән аерылып сугышка ки­түе рәхәт булмаган. Сугыш дигән вәхшилеккә бары тик җитәкчелек кенә гаепле. Кечкенә Вася бу мәхшәрнең бөтен авырлыкларын җилкәсендә ки­черә. Бер немец офицерының ачуын китер­гәннән соң, анысы, автоматтан ут ачып баланы нык куркыта. Ул озак кына тотлыгып йөри. “Сугыш вакытындагы хәлләр минем тормышымдагы иң төп вакыйгалар булып кала”, ди ул.

1944 елның 10 апрелендә аларның станицасы фашистлардан азат ителә. Балалар Мәскәүгә кайта. Әти-әниләре шушы чорда фронт өчен тир түгеп инвалидка әйләнә. Эш шунда: алар тәүдә танкка каршы снарядларны яланкул җыялар. Берничә көннән шушы цехтагы 72 кешенең бары­сының да куллары эшләми башлый, аларның нервлары өзелеп беткән була...

— Минем өчен иң яхшы җыр­лар — сугыш турында җыр­лар, иң яхшы шигырьләр — сугыш турында шигырьләр, иң яхшы чәчмә әсәр — сугыш турында әсәр. Һәм ике ел ярым элек миңа бөек “Үлемсез полк” хәрә­кәтенең рәис­тәше булырга тәкъ­дим ясалгач, шатланып риза булдым. Бүген ил­дә ике меңнән артык шәһәр һәм авыл, алай гына да түгел, Австралия, Лондон, Берлин, Париж, Нью-Йорк шәһәрләре һәм башкалар да шушы хәрәкәткә кушылды, — ди актер.

Аннары ул артистлык юлын сайлаган сәбәпләргә тукталды. 13 яшь чагында Василий иптәше, булачак билгеле актер Владимир Земляникин белән урамнан үтеп барганда бер афиша янында туктыйлар. Анда Мәдәният сараенда эшләп килгән үзешчән түгәрәкнең Том Сойер турында спектакль куячагы турында хәбәр ителә. Аны караганнан соң ике дус башкача нинди һө­нәр сайларга икән, дип баш ватмый.

Киләсе елга Василий Лано­войның Вахтангов исемендәге театрда эшли башлавына 60 ел тула. “Безнең театр үзгә. Ул — гаилә кыйммәтләрен өстен куючы театр. Мин артистларның телевидение каналлары буйлап үзлә­ренең, башкаларның шәхси тормышын сөйләп йөрүен аңла­мыйм, күңе­лем кабул итми. Актер табышмак булып калырга тиеш. Бүгенге телевидениене күрал­мыйм һәм андый тапшыруларга йөрмим. Миңа болар берсе дә кирәкми. Хатыным, актриса Ирина Купченко белән 44 ел яшибез”, ди ул.

Василий Семенович тормыш юлында очраган партнерларына, остазларына рәхмәтле. Ул 80нән артык кино роле башкарган. Карьерасы, әлбәттә, Павел Корчагин роленнән башлана.

— Николай Островский — уникаль язучы, гаҗәеп кеше. Аның әсәрләрен мәктәп әдәбия­тыннан алып ташлауларын ахмаклык дип саныйм. Хәер, яңа мәгариф министры бу өлкәдә тәртип урнаштырырга вәгъдә итте, — дип куанычын белдерә ул.

“Минем өчен кино — сөяркә ролендә. Театр — менә мәңге­лек мәхәббәтем. Әгәр дә инде кинода да, театрда да рольләр юк икән, шигърият коткара”,— ди актер.

Шуны раслагандай, актер бу көнне бик күп шигырьләр укыды. Пушкин, Баратынский, Самой­лов, Шевченко, Толстойның “Сугыш һәм солых”ыннан өзекләр тамашачыларны рухландырды. Ә очрашу соңында “Ал җилкән­нәр” әсәреннән алынган гыйба­рәне үзенең гомерлек девизы бу­ларак бәян итте: “Кеше мог­җиза көтә икән, кулыңнан килсә, аңа шушы могҗизаны тудыр. Аның да җаны яңарачак, синеке дә сафланып калачак”. Без яраткан артистыбыздан һаман могҗиза көтәбез. Ул һаман безнең җаныбызны сафландыруын дәвам итә. Василий Лановой дигән могҗиза безне тагын озак еллар сөендерсен иде әле.