“Халыкка дәрсе гыйбрәттер – театр”

Мәҗит Гафури исемендәге Башкорт дәүләт академия драма театрына – 105 ел

Мәҗит Гафури исемендәге Башкорт дәүләт академия драма театры 1919 елның 4 декабрендә Стәрлетамак шәһәрендә оештырыла, 1922 елда Уфага күчерелә. БАССРның беренче дәүләт труппасының сәнгать җитәкчесе һәм директоры актер һәм режиссер Вәлиулла Мортазин-Иманский була. 1935 елда Башкорт дәүләт драма театры академия статусын ала, 1970 елда − Хезмәт Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнә, 1971 елда аңа Башкортстанның халык шагыйре Мәҗит Гафури исеме бирелә. Театр өч тапкыр Русиянең сәнгать өлкәсендә дәүләт премияләре лауреаты була: 1967 елда Мостай Кәримнең “Ай тотылган төндә” трагедиясе өчен – К. С. Станиславский исемендәге дәүләт премиясе, 1996 елда Флорид Бүләковның “Бибинур, ах, Бибинур!..” спектакле өчен Русия дәүләт премиясе бирелә. 2018 елда театр сәнгатен үстерүгә өлеш керткән өчен Русия Федерациясе Хөкүмәтенең Федор Волков исемендәге премиясенә лаек була.

Театрның репертуары төрле жанрдагы сәхнә әсәрләреннән, башкорт, урыс һәм чит ил авторларының иҗади мирасыннан формалаша, театр тамашачы ихтыяҗын өйрәнеп, классик әсәрләр белән бергә заманча пьесалар куела, һәр буын артистлары, режиссерлары, рәссамнары үз иҗаты белән театр тарихын баета, аның киләчәгенә ныклы нигез сала. Башкорт дәүләт академия драма театры штатында булган өч режиссердан тыш, күрше Татарстан, Мәскәү, чит ил режиссерлары белән актив хезмәттәшлек итә, аларның һәркайсы иҗатка яңа сулыш өсти.
Бер гасырдан артык вакыт эчендә коллектив гастрольләр белән даими рәвештә Башкортстан, Татарстан буйлап, Кабарда-Балкар Республикасы, Мәскәү, Ырынбур, Чиләбе һәм Русиянең башка шәһәрләрендә чыгыш ясый. Алай гына түгел, чит илләр – Сүрия, Төркия, Кытай, Казахстан, Венгрия тамашачыларын да без башкорт профессиональ театры белән таныштырдык, артистларыбызга кайнар алкышладылар, ә спектакльләребезнең тәэсире турында күп мактау сүзләре ишеттек. Театр да заман белән бергә, хәтта ки заманнан бер адым алдарак атларга омты-
ла – бүгенге көндә дә баш режиссер Айрат Абушахманов, режиссерлар Илсур Казакбаев, Фиргать Гарипов һәм баш рәссам Альберт Нестеров яңа иҗади формалар эзләү һәм аларны куллану өстендә актив эш алып бара, кыю экспериментлар үткәрә.
Мәҗит Гафури исемендәге Башкорт академия драма театры – зур театр фестивальләренең даими кунагы. Мәсәлән, коллектив “Нәүруз” халыкара төрки телле театрлар фестивалендә (Казан) даими катнаша. 1986 елда – театр драматург Нәҗиб Асанбаевның “Кызыл паша” пьесасы буенча Лек Вәлиев сәхнәләштергән спектакль белән Сүрия Гарәп Республикасының башкаласы Дамаскта узган X халыкара театр фестивалендә; 1988 ел-
да – Азат Абдуллинның “Соңгы узаман” спектакле белән М. С. Щепкинның тууына 200 ел тулуга багышланган Бөтенрусия театр сәнгате фестивалендә (Белгород); 1994 елда “Гостиный двор” халыкара театр фестивалендә (Ырынбур) чыгыш ясый. Ике ел рәттән (2005, 2006 еллар) Истанбулда үткәрелгән “Ялан-театр” халыкара фестивалендә катнаша, шулай ук “Тансык яр” – “Чынгызхан төрле йөзләрдә” беренче күчмә халыкара фестивалендә (Якутия-Саха, Бурятия республикалары, 2005 ел), “Реаль театр” Бөтенрусия фестивалендә (“Кәккүк оясы” психологик триллеры, Түбән Новгород, 2007 ел), “Панорама” халыкара театрлар фестивалендә (Минск, Беларусь Республикасы, 2009 ел) һәм башка төбәкләрдә чыгыш ясый.
Республикада Мәҗит Гафури театры беренче булып Русия дәрәҗесендәге иң зур театр бәйгесе – “Алтын битлек” фестиваленә юл ярган һәм анда ике тапкыр лауреат исеменә лаек булган театр: 2008, 2016, 2017, 2018, 2019, 2021, 2023 елларда Башкорт академия драма театры “Алтын битлек” Русия милли театрлар премиясе һәм фестивалендә катнашты. 2016 елда М. Гафури повесте буенча Айрат Абушахманов сәхнәләштергән “Кара йөзләр” спектакленең куючы рәссамы – театрның баш рәссамы Альберт Нестеров “Костюмнар буенча иң яхшы рәссам эше” номинациясендә “Алтын битлек” фестивале лауреаты булды. 2019 елда Айрат Абушахмановның “Зөләйха күзләрен ача” спектакле “Гүзәл Яхинаның “Зөләйха күзләрен ача” романын сәхнәдә укыган өчен” номинациясендә “Алтын битлек”кә лаек булып, коллектив шушы спектакль белән бөтен Русия буйлап гастрольләргә чыкты, Мәскәү, Казан, Грозный, Иркутск, Ижевск, Ульяновск һәм башка шәһәрләрдә үткәрелгән халыкара театр фестивальләрендә катнашты. “Панорама” халыкара театрлар фестивалендә (Минск, Беларусь Республикасы, 2009 ел), Грозныйда (Чечен Республикасы) “Федерация” Бөтенрусия милли театрлар фестивалендә һәм башка фестивальләрдә чыгыш ясый.
Соңгы биш елда театр ике тапкыр Халыкара театр олимпиадасында катнашты: 2019 елда “Зөләйха күзләрен ача” спектакле белән – Санкт-Петербургта, ә 2023 елда – “Джут” (О. Жанайдаров) драмасы белән Будапештта чыгыш ясады. Әйткәндәй, коллектив Европага бер ел эчендә ике тапкыр чыкты – 2024 елның 22 апрелендә театр янә Будапештта – Венгр милли театрының төп сәхнәсендә уңышлы чыгыш ясады: XI MITEM Халыкара театр фестивале чикләрендә Мәҗит Гафури повесте буенча куелган “Кара йөзләр” спектаклен (режиссеры А. Абушахманов) күрсәтте. Шуны да әйтеп үтәргә кирәк, Мәҗит Гафури театры бөтен илләр катнашкан зур театр форумында Русия исеменнән чыгыш ясаучы бердәнбер театр булды.
Гафури театрында гына башланган һәм аңа гына хас проектлар бихисап, шулар арасында – “Туганлык” халыкара фестивале. Моңа кадәр ул “Төрки телле театрлар фестивале” дип аталса, 2024 елдан аның форматы киңәйде, хәзер ул “Туганлык” халыкара милли театрлар фестивале дип аталып, Татарстан, Чувашстан, Калмыкстан, Тыва, Дагыстан, Марий Эл, Абхазия, Төньяк Осетия-Алания, Казахстан, Кыргызстан театрларын берләштерде. Һәм тагы бер яңалык – Йошкар-Олада узган Идел буе федераль “RUSSIAN EVENT AWARDS 2024” халыкара премиясенең төбәк этабына тәкъдим ителеп, “100000 кешедән артык халык яшәгән шәһәрләр арасында мәдәният һәм сәнгать өлкәсендәге иң яхшы туристик вакыйга” номинациясендә беренче урынга лаек булды.
Башкорт дәүләт академия драма театры һәрвакыт үзенең труппасы белән дан тота, биредә исемнәре бөтен Русиягә танылган актерлар хезмәт итә, труппа тулыланып тора. Бүген 200дән артык хезмәткәр штатта тора, шуның 60ы – артистлар, уннан артыгы – оркестр артистлары һәм бихисап цех-бүлекләрдә эшләүче, үз эшен яратып башкаручы хезмәткәрләр.
Бер театр мизгелендә биш-алты премьера спектакле чыгарыла; гастрольләр, сәфәрләр, театр форумнарында катнашу – болар барысы да театр тормышының аерылгысыз бер өлеше булып тора. Бүген театрга директор Иршат Ишбулат улы Фәйзуллин һәм баш режиссер Айрат Әхтәм улы Абушахманов җитәкчелек итәләр.
Театр директоры, Милли театрлар ассоциациясе идарәсе әгъзасы, Башкортстанның атказанган мәдәният хезмәткәре Иршат Фәйзуллин 2001 елда язмышын Мәҗит Гафури исемендәге Башкорт дәүләт академия драма театры белән бәйли, тәүдә директор урынбасары булып эшләсә, 2017 елдан – директор вазыйфасында. Шушы еллар дәвамында ул профессиональ театр сәнгатенә хезмәт итүче, театрның бүгенге чордагы әһәмиятен тоеп, иҗатчыларның булмышын аңлап эшләүче, аларның ихтирамын яулаган абруйлы җитәкче буларак танылды. Милли театрлар ассоциациясе вәкиле буларак туган театрыбызны Русия дәрәҗәсендә таныту, иҗатын башка төбәкәрдә пропагандалауга, театр тарихына яңа чагу битләр язуга күп көч сала.
Айрат Абушахманов – Мәҗит Гафури исемендәге Башкорт дәүләт академия драма театрының баш режиссеры, Башкортстанның атказанган сәнгать эшлеклесе, Салават Юлаев исемендәге дәүләт премиясе лауреаты, Русия Театр эшлеклеләре берлегенең милли театрлар кабинеты секретаре. Ул Башкортстан, Татарстан, Чувашстан, Казахстан, Омск, Таллинн театрларында спектакльләр куйды. Айрат Әхтәм улының спектакльләре башкорт театрын, республикабызның профессиональ сәнгатен республика һәм Русия халыкара театр фестивальләрендә лаеклы күрсәтә. Ноябрь башында театрда баш режиссер сәхнәләштергән иң яхшы спектакльләрдән торган “Абушахманов спектакльләре атналыгы” шыгрым тулы заллар белән гөрләп үтте, режиссерның 50 яшьлек юбилее уңаеннан узган бу атналыкта казах драматургы Олжас Жанайдаров пьесасы буенча сәхнәләштерелгән “Джут” (“Соңгы Җәйләү”) драмасы – халыкара театр проектына әйләнде. Спектакльдәге Әхмәт белән Сәүле сәхнәләрен Астана шәһәреннән килгән артист-
лар – Калибәк Куанышбаев исемендәге Казах милли музыкаль-драма театры артистлары Айман Жетписовна Карпсеитова һәм Нурсолтан Торехан улы Есен казах телендә уйнады. “Ул бит кичә иде” лирик комедиясендә дә иҗади проект барлыкка килде. Ул спектакльдә безнең театр артистлары белән бергә Мирхәйдәр Фәйзи исемендәге Ырынбур драма театры актрисасы Алия Салпикова катнашты.
Мәҗит Гафури исемендәге Башкорт дәүләт академия драма театры туган телне, мәдәниятне, йолаларны саклаучы халык хәзинәсенә әйләнеп, халыкны берләштереп, милли рухны көчәйтеп яшәүче сәнгать учагы. Шуңа күрә бүген дә коллектив тулы мәдәни тормыш белән яши, ышанычлы адымнар белән алга бара.

Динара КАЮМОВА,
театрның баш мөхәррире.

Автор:Зөһрә Исламова

Читайте нас:

Новости партнеров

Лена ханым: "Улымды онотмайҙар"

На уровне молекул

Салкын тигәндә мунча керергә ярыймы?

Теркәлү саны: 2019 елның 24 маендагы Эл сериясе № ФС 77-75682.

Басманың яшь категориясе 12+

___________________

Сетевое издание «KizilTan» зарегистрировано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (РОСКОМНАДЗОР)

Регистрационный номер: серия Эл № ФС 77-75682 от 24 мая 2019 г.

Возрастная категория издания 12+

Гамәлгә куючылары: Башкортстан Республикасы Матбугат һәм киңкүләм мәгълүмат чаралары агентлыгы, Башкортстан Республикасының “Республика Башкортостан” Нәшрият йорты дәүләт унитар предприятиесе.

____________________

УЧРЕДИТЕЛИ: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан, Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом «Республика Башкортостан».

Баш мөхәррир Фаил Камил улы Фәтхетдинов.

Кабул итү бүлмәсе телефоны: 8 (347) 272-13-61.

___________________

Главный редактор: Фатхтдинов Фаил Камилович.

Телефон приемной: (347) 272-13-61.

Телефон

8(347)272-13-61

Электрон почта

kyzyltan@mail.ru

Адресы

450079, Уфа шәһәре, Октябрьнең 50 еллыгы урамы, 13 нче йорт

Реклама хезмәте

8(347)272-62-27

Хезмәттәшлек

8(347)272-62-27