Үзәктә — милләтара татулык һәм иҗтимагый тотрыклылык!

Федераль милли-мәдәни автономия җитәкчесе Илдар Гыйльметдинов үзенең чыгышында милли мәнфәгатьләрдә дәүләттән генә көтми, үзебезгә эшләргә кирәк дип чакырды. Туган телне гаиләдә өйрәнү мөһимлегенә басым ясады.

Башкортстан халыклары ассамблеясе рәисе, Русиянең Дәүләт думасы депутаты Зөһрә Рәхмәтуллина, Башкортстанда татар телендә гәзит-журналлар чыгуын, китаплар нә­шер ителүен, театрлар эш­ләвен билгеләп, боларның татар халкының рухи-мәдәни үсешендә мөһим роль уйнавын сызык өстенә алды.

Дәүләт җыелышы-Корылтай Рәисе Константин Толкачев Башкортстан Башлыгы Рөстәм Хәмитовның конференциядә катнашучыларга мөрәҗәгатен укыды. Республика татарлары милли-мәдәни автономиясе Советы рәисе Римма Үтәшева отчет белән чыгыш ясады:

— Без — федераль милли-мәдәни автономиягә кергән 38 төбәк оешмасының иң зуры. 90нчы елларда ук нигез салынса да, ул 2009 елда гына рәсми теркәлде. Бүген 22 районда бүлекчәләр бар. Без агымдагы елда алар санын 28гә җиткерергә, киләчәктә исә 46 шәһәр һәм районда бул­дырырга йөз тотабыз, — диде ул.
Римма Үтәшева, мәгарифкә тукталып, республика мәк­тәпләрендә татар мил­ләтеннән булган 117 меңнән артык бала белем алуын, шуларның 50 меңгә якыны туган телне өйрәнүен билгеләде.

Римма Үтәшева чыгышында башкарылган эш­ләргә тукталып, “Ике аккош”, “Тукай моңнары” әдәби фес­тивальләрен, “Пушкин, Тукай һәм Кәрим” дип аталган шигърият бәйрәмен, “Татар гаиләсе” һәм башка чараларны телгә алды. Уфада Тукайга һәйкәл ачу, Татар телен һәм әдәбиятын өйрәнү фәнни үзәге булдыру зарурлыгын күтәреп чыкты.

Пленар утырышта, шулай ук, Уфа “Нур” татар дәүләт театры җитәкчесе Илдар Хаҗиев, “Ихлас” мәчете имам-хатыйбы Мө­хәммәт Галләм, “Кызыл таң” нәшрияты җи­тәкчесе Фаил Фәт­хетди­нов, авто­номиянең Благовещен бүлекчәсе җитәкчесе Фидрат Монасыйпов, Башкортстан татарлары Конгрессы башкарма комитеты рәисе, Дәүләт җыелышы-Корылтай депутаты Заһир Хәкимов һәм башкалар чыгыш ясады.

Конференция делегатлары эшне дүрт секциягә бүленеп дәвам итте. Алар мәгариф һәм фән, мәдәният, сәнгать һәм әдәбият, гаи­ләне һәм милли тра­ди­цияләрне саклау, җитеш­терү эшчәнлегенә, эшкуарлык һәм хәйрия­челеккә булышлык итү турында фикер алышты.

Мәгариф һәм фән секциясе утырышында чыгыш ясап, БДУның Стәрлетамак филиалы татар-чуваш филологиясе кафедрасы мө­дире Илсур Мансуров ирешелгән уңышларны санап үтте, укытучылар, авыл мәктәпләре өчен төбәк грантлары булдыру мәсьә­ләсен күтәрде. М. Акмулла исемендәге БДПУ ректоры Раил Әсәдуллин, сүз алып, Федераль дәүләт белем бирү стандартлары таләп­ләре турында искәрт­те. Беренчедән, 2016 елның 1 гыйнварыннан гомуми белем бирү мәктәпләрендә теге яки бу фәнне шушы белгечлек буенча дипломы булган укытучылар гына укытырга хокуклы. Башкортстан Мәгарифне үстерү институтында кирәк­ле белгечлекне алу мөм­кинлеге бар. Икенчедән, татар филологиясе бүлек­ләренә абитуриентларны җәлеп итү эшен активлаштыру зарурлыгы ассызыкланды. Әлеге уку йортының татар теле кафедрасы мөдире Илшат Насыйпов магистратурада урыннар аз бирелүен, мәктәп­ләрдә туган телне укытуга күп очракта ата-ананың каршы килүен әйтеп үтте. Бүгенге көндә баланың мәктәптә нинди тел өйрә­нәчәген ата-ана гаризасы хәл итүен билгеләде. Башкортстанның атказанган укытучысы Нигъмәтулла Ваһапов (Күгәрчен райо­нының Күгәрчен авылы) әйтүенчә, туган тел дәрес­ләрендә төбәк тарихы буенча материаллар укучыларда зур кызыксыну уята. Математика фәннәре докторы Марат Рамазанов фикеренчә, мәктәпләрдә туган телне өйрәнүгә бүленгән атнасына ике яки дүрт сәгать, кызганычка каршы, җитәр­лек түгел.

Җитештерү эшчән­ле­генә, эшкуарлык һәм хәй­риячелеккә булышлык итү секциясендә чыгыш ясаучылардан Дамир Гыйль­ма­новның да чыгышы игътибарга лаек. Ул Кушнаренко райо­нының Калтай авылында фермер хуҗалыгы оештырган. Аның фике­ренчә, халыкның тамагын туйдыру өчен авылларыбызны сакларга кирәк. Югыйсә, авылда өлкән буын кешеләре генә калып бара. Соңгы вакытта эш эзләп шалтыратучылар арткан, ягъни икътисади көрчек кешеләрне авылдан да эш эзләргә мәҗбүр итә. Пай җирләре буенча да сораулар бар, аларны сатучылар күренә башлаган. “Җир булмаса – ил булмый, мәктәп булмаса – тел булмый”, – диде ул. Дамир Гыйльманов белдерүенчә, җирдә эш­ләүче­ләр­нең дәрәҗәсен күтәрергә, йорт салу өчен участок, процентсыз ссуда бирү, кече эшкуарга һәм фермерларга ярдәм итү юлларын эзләү, бу җәһәттән махсус программалар булдыру зарур. Миловка авылыннан Фәнит Рәхмәтул­лин авыл хуҗалыгында булган проблемаларны яшер­мәскә чакырды. Социаль туклану өлкәсе өчен азык-төлекне Башкортстан җи­тештерү­челәреннән сатып алу да төбәк өчен сизелерлек файда булыр иде. Кыйгы районыннан Владик Заһиров фикеренчә, республика фермерларына Чуваш­станның Шыгырдан авылына барып, аларның эш алымнарын өйрәнеп кайту файдалы булыр иде. “Хәзинә” туристик фирмасы җитәкчесе Камил Сираҗет­динов кайбер районнарда сабантуйлар үткәрелмәүгә борчылуын белдерде, татар авылларында хәмер сату-сатмау мәсьәләсен күтәрде.

Мәдәният, сәнгать һәм әдәбият секциясендә чыгыш ясаган Илдар Хаҗиев (Уфа “Нур” татар дәүләт театры директоры) һәм Фир­зәт Габидуллин (Туймазы татар дәүләт театры директоры) тамаша зал­ларының тулы булуын билгеләделәр. “Тулпар” журналының бүлек мөхәррире Мөнир Вафин, Башкортстанда татар китаплары күбрәк нәшер ителсә иде, дигән теләк белдерсә, җәмәгать эшлеклесе Наил Хәкимов, социология фәннәре докторы Рушан Галләмов, Халыклар дуслыгы йорты яхшырак бинада урнашса иде, дигән фикерне җиткерде.

Гаиләне һәм милли традицияләрне саклау секциясендә яшь буынны сәламәт, әхлаклы итеп тәрбияләү, авыруларны кисәтү, йөкле хатыннарга файдалы мәгълүматны үз вакытында җиткерү, төбәктә йод дефициты һәм башка мәсьәләләр күтәрелде.

Гомум алганда, сек­цияләрнең эше җитди һәм эшлекле рухта үтте.

Конференциядә 41 ке­ше­дән торган автономия Советы сайланды, Резолюция кабул ителде. Утырышта рәис итеп Римма Үтәшева сайланды.

Форум зур концерт белән тәмамланды. Ул татар, башкорт, урыс тел­ләрендә барды.