Авыл үсәргә тиеш!

Утырышта билгеләнүенчә, бүген авылда тиешле хезмәт һәм тормыш шартлары тудырмый торып, анда яшь белгеч­ләрне җәлеп итү турында сүз алып барып булмый. Бу мак­сатта илдә һәм респуб­ликада дәүләт дәрәҗәсендә кабул ителгән программалар нәтиҗә бирәме соң? Моңа бәйле, утырышта “2013 елга кадәр авылны социаль үстерү” федераль программасының гаять әһә­миятле булуы сызык өстенә алынды. Аның кысаларында 6600 гаилә торак шартларын яхшыртуга ирешкән. 2014 елдан исә “Авыл террито­рияләренең тотрыклы үсеше” дигән яңа федераль программа тормышка ашырыла башлаган. Үз чиратында, ул авыл җи­рендә шәхси торак төзү, газ, су, электр үткәрү, фельдшер-акушерлык пункт­лары, автомобиль юллары, мәдәни-күңел ачу үзәкләре төзүгә бәйле һәм башка мәсьәләләрне үз эченә ала.

Республиканың авыл хуҗа­лыгы министры урынбасары Юрий Лысов яңгыра­туынча, агымдагы елда программаны тормышка ашыруга 1 миллиард сумнан күбрәк акча бүленгән. Шуның 36 проценты — федераль, 41 проценты — Башкортстан бюджетларыннан, 23 проценты бюджеттан тыш чыганаклардан юнәлтел­гән. Әлеге күрсәткеч буенча Башкортстан былтыр ил субъ­ектлары арасында беренче урынга чыккан.

Аерым алганда, Башкортстанда ел саен авыл җирендә якынча 1 миллион 100 мең квадрат метр торак төзелә. Бу күрсәткеч буенча да без Идел буе федераль округында беренче урында. Шул исәптән, торакның 50 мең квадрат метры авыл территорияләрен үстерү программасы кысала­рында төзелә. Бу максатта соңгы өч елда 3 миллиард сум чамасы акча бүленеп, 1 мең 826 гаилә (аларның 63 проценты — аграр тармак хез­мәткәрләре) торак шартларын яхшыртуга социаль түләүләр алган.

Шул ук вакытта, авыл җирендә торак шартларын яхшыртуга чиратта торучылар саны тагын да күбрәк. Ел башына республикада шундый 77 мең гаилә исәпләнгән. Бу Башкортстандагы авыл хал­кының 4 проценты дигән сүз. Шуны да әйтергә кирәк: аларның 4 меңгә якыны югарыда телгә алынган федераль программа буенча чиратта тора. Димәк, утырышта билгеләнүенчә, чиратны киметү буенча дәүләт дәрәҗәсендә тормышка ашырасы бурычлар шактый күп әле.

Авыл җирендә инженерлык инфраструктурасын яхшырту буенча хәл итәсе мәсьәләләр дә аз түгел. Дөрес, федераль программа бу юнәлештә дә шактый нәтиҗәле бул­ган. Әйтик, 2014-15 елларда республикада 37 торак пунктка газ үткә­релгән, 39ына суүткәргеч сузылган. Шул рәвешле 316 чакрым су­үткәргеч һәм 143 чакрым газүткәргеч файдалануга тапшырылган. Агымдагы елда янә 27 чакрым газ торбалары сузып, 11 муниципаль райондагы 13 торак пунктка зәңгәр ягулык китерү максаты куела. Шул рәвешле республиканы табигый газ белән тәэмин итү 82 процентка җиткән. Бүгенгә җәмгысы 58 торак пунктының газга тоташтыруга заявкасы бар.

Зәңгәр ягулыкка тоташтыру мәсьәләсе шушы рәвешле хәл ителеп барса, Юрий Лысов билгеләвенчә, республика халкын чиста эчәр су белән тәэмин итү мәсьәләсе күпкә катлаулырак булып кала. Әлегә бире­дә тәэмин ителеш 37 процент кына. Дөрес, соңгы ике елда 316 чакрым суүткәргеч сузылган, быел тагын 50 чакрым торба салып, 9 авылга су кертү күзаллана. Әмма бу мәсьәләдә сизелерлек сикереш ясар өчен төзелеш темпларын күпкә тизләтү таләп ителә.
Утырышта авылларның фельдшер-акушерлык пунктлары белән тәэмин ителешенә бәйле дә җитди сөйләшү булды. Аерым алганда, соңгы өч елда бу максатка 38 миллион сум юнәлтелгән. Ул акчаларга Ишембай районында — 4, Илештә— 3, Әбҗәлилдә — 2, Калтасы районында — 1, җәмгысы — 12 фельдшер-акушерлык пункты төзелгән. Бу янә 6 мең кешене тиешле медицина хезмәтләндерүе белән тәэмин итү мөмкинлеге биргән. Билгеләнүенчә, алдагы чорда да бу юнәлештә эш дәвам итәчәк.

Шул ук вакытта, Юрий Лысов билгеләвенчә, авылларны үстерүдә анда яшәүче халык та активрак катнашырга тиеш. Дәүләт дәрәҗәсендә булдырылган программалар да нәкъ гражданнарның урындагы башлангычларына булышлык итүне, ахыр чиктә, шул рәвешле авылны үстерүне төп максат итеп куя.

Утырышта Юрий Лысов әлеге программаларның һәркайсы белән аерым таныштырды. Әйтик, Икътисади үсеш министрлыгы тарафыннан 2014 елдан башлап тормышка ашырылучы грант программасы кысаларында 32 миллион сумга 24 проект гамәлгә куелган: юллар, мәдәният йортлары төзекләндерелгән, спорт мәйданчыклары төзелгән, су, ут үткәрелгән. Икенче программа 2015 елдан гамәлдә. Авыл террито­рия­ләрен тотрыклы үстерү программасы кысаларында ике елда ял зоналары, спорт һәм балалар мәйданчыклары төзү һәм төзекләндерү буенча 5 проект тормышка ашырылган.

— Әлеге проектларның үзенчә­леге шунда: кайсы территорияне үстерү буенча нинди эш башкарырга кирәклеген урында яшәүчеләр билгели, шуңа халыкка активлык күрсә­тергә генә кирәк, — диде бу уңайдан Юрий Лысов.
Янә килеп, әлеге юнәлештәге эшкә авыл биләмәләрендә комплекслы төзелеш алып бару буенча программа да мөһим өлеш кертә.

Кыскасы, күренүенчә, ил күләмен­дә дә, республика дәрәҗәсендә дә авылны үстерүгә юнәлтелгән дәүләт программалары бихисап. Аларны тагын да нәтиҗәлерәк итеп эшкә кушарга гына кирәк. Бер үк вакытта авыл халкының үзенә дә йоклап ятар вакыт түгел, дәүләт дәрәҗәсендә булдырылган мөмкинлекләрдән файдаланып, дилбегәне үз кулына алу таләп ителә. Бәлки, шул очракта авылны үстерү, мөһим максат булып кына калмыйча, яшәешебез чынбарлыгына әверелер!