Игътибар үзәгендә — милли матбугат

— Башкортстанда бик күп милләт вәкилләре яши. Без аларның зәвыгына туры килерлек гәзит-журналлар чыгарырга, журналистлар өчен шартлар тудырырга тырышабыз. Дәүләт матбугатка зур ярдәм күрсәтә, — дип билге­ләде республиканың Матбугат һәм киңкүләм мәгълүмат чаралары агентлыгы җитәкчесе Борис Мелкоедов.

“Республика Башкортостан” нәшрияты йорты дәүләт унитар предприятиесенең генеральный директоры Венера Хәки­мова узган елда гына барлыкка килгән әлеге оеш­маның эше белән таныштырды. Бүген республикада 155 басма чара 360 мең тираж белән дөнья күрә. Алар үзләре 630 миллион сум акча эшли, чыгымнар исә 900 миллион сум. Дәүләт 265 миллион сумлык ярдәм күрсә­тә. Басма­ларның 57 проценты милли телдә нәшер ителә. 58 басма узган гасырның туксанынчы елларында гына дөнья күргән.

— Милли басмаларның проблемалары күп. Иң зурысы — тиражларның түбән булуы. Алар 150дән 5-7 мең данәгә җитә. Урыс басмалары белән көндәшлек итү авырлаша. Туган телне яхшы белүче журналистлар саны да кими. Ти­раж­ның түбән булуы гәзит-журналларның финанс хәлен­дә чагыла. Аларның икътисади мөмкинлекләре нык аерыла. Мәсәлән, милли басмаларга реклама бирергә теләүчеләр кими. Башкортстанда чыгучы 88 милли басманың берсе генә икътисади үзаллылыкка ия. Республика ел саен милли матбугатка ярдәмгә 200 миллион сум акча бүлә. Бу проблемага карашны үзгәртергә кирәк. Әлбәттә, хәлне җиңе­ләйтү өчен чаралар күрелә. Әйтик, 26 гәзиттән биш төбәк гәзите булдырдык, — диде Венера Мидхәт кызы.

Киңәшмәдә чит өлкәләрдән дә вәкилләр бар иде. “Татмедиа” акционерлар җәмгыяте генеральный директоры
Андрей Кузьмин Татарстан тәҗ­рибәсе белән уртаклашты. Бу республикада оптималь­ләш­терү процессы 2008 елда ук башланган. 1193 киңкүләм мәгълүмат чарасының 780е басма төрдә чыга. Татар те­лендә 256 матбугат чарасы дөнья күрә. 1000 кешегә 344 данә басма туры килә. Эшчән­лектә “2014-20 елларга Татарстан Республикасында дәүләт тел­ләрен һәм башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү” программасы ярдәм итә. Республикада журналистлар арасында бик күп конкурслар үт­кәрелә, аларның белемен ка­милләштерүгә зур игътибар бирелә, семинарлар уза, каләм осталары ил күләмендә стажировкаларга җибәрелә. Андрей Владимирович кайбер районнарда матбугатка язылуның бик кыйммәт булуын, тираж­ның шул сәбәпле кимүен дә билгеләде.

Чарада “Йәшлек” гәзите мисалында — милләтнең рухи потенциалын формалаштыруда яшьләр гәзитләренең роле, “Аманат” журналы мисалында Башкортстан Республикасында туган телләрне һәм мә­дә­ниятне саклау һәм үстерү һәм башка мәсьәләләр дә күтә­релде.

Белгечләр фикеренчә, басма матбугаттагы мәгълүмат халыкны телевидение белән радиодагыга караганда ныграк ышандыра. Шул рәвешле, басма матбугат ил тормышында мөһим сәяси, социаль һәм мәдәни рольне уйнады һәм уйнаячак. Ләкин икътисади кризис, сумның тотрыклы булмавы, кәгазьгә һәм типография хезмәтләренә хаклар үсү, халыкның кереме кимү, реклама азаю тармактагы хәлгә кире йогынты ясый.

Мәсәлән, илдә көн саен 7 гәзит-журнал киоскы гамәлдән чыгарыла. Китап кибетләре ябыла. Бу исә былтыр гәзит тираж­ларының 10 процентка кимүе­нә һәм вакытлы матбугат ча­раларының 10 проценты ябылуына китергән. Соңгы елларда кабул ителгән кайбер закон актлары дотациягә яшәгән бас­маларда һәм аларны таратуда кире чагылыш тапты. Язылуга дәүләт субсидиясен бетерү (элек моның өчен Русия почтасы федераль казнадан 6 миллиард сум ала иде) бигрәк тә балалар журналларында һәм гәзитләрендә хәлне авырайтты. Аларга дәүләтнең аңлы рә­вештә ярдәм итүе таләп ителә. Һәм, әлбәттә, матбугат чаралары үзләре дә проблеманы хәл итү юлларын эзләргә тиеш.