Воронеж юнәлешендә

1941 елның 15 декаб­рендә, Мәскәү янындагы сугыш кызган вакытта, Миңне­гали Минаҗ улын 112нче кавалерия дивизиясен төзү өчен фронттан Башкортстанга кайтаралар. 25 де­кабрьдә инде ул бурычын үтәргә ке­решә. Республика халкы ул вакытта дивизияне тиешенчә коралландыру өчен бөтен нәр­сәне дә эшли. Шәймо­ратов исә халыкның рухын күтәрә, авыр көрәшкә әзерли.
Дивизия Брянск фронты алышларында чирканчык ала, Воронеж фронты составына ке­рә. 8нче кавалерия корпусы командиры урынбасары вазыйфасында Миң­негали Минһаҗ улы үзенең диви­зиясенә Сталинград янында да, Ростов далаларында да, Донбасста да җитәк­че­лек итә. Соңгысында 1943 елның 23 февра­лендә башын сала.
8нче кавалерия корпу­сы­ның 2-9 июльдәге авыр сугышлары җитәкчелеккә Воронеж шәһәрен обороналауны оештырырга мөм­кинлек бирә. Гитлерның хәрби кам-паниясендә бу шәһәргә һәм Сталинградка зур роль бире-лә. Сугышчылар һәм техника саны буенча өстенлек итү сә­бәп­­ле, немецларга Воронеж­ның бер өлешен яулап алыр­га мөмкин була, ләкин алар бу юнәлештә арытаба хәрәкәт итә алмый. Хәтта Сталинград юнәле­шеннән бер дивизияне бу фронтка күчерү дә көткән нәтиҗәне бирми.
Совет гаскәрләренең актив оборонасы Воронежны тулысынча яулап алырга комачаулый. Шул рәвешле Сталинградка басым да йомшартыла. Германия командованиесе Воронежны саклаучыларга каршы тору өчен берникадәр гас­кәр тотарга мәҗбүр була.
Сталинград белән Воронежны обороналау һәм соң-рак алар янында дошманны тар-мар итү Германиянең ко­ры җир гаскәр­ләренең һөҗүм итү потенциалына зур зыян сала. Воронеж янында 2нче немец һәм 8нче итальяннар армиясе тар-мар ителә, 150 мең кешелек 2нче Венгрия армиясе юкка чыгарыла. Тыныч халыкны һәм әсир төш­кән кызылармия­че­ләр­не ерткычларча җәфалаган өчен “мадьярларны әсир­лек­кә алмаска” дигән фәр­ман була. Совет-герман фронтында барлыгы 205 мең Венгрия хәрбие катнашкан.
Иделдәге сугышның хәр­би-тарихи әһәмиятен исәпкә алып һәм юлбашчы полко­водецның ролен киметмәү максатында, Воронеж фрон­тындагы сугышлар турында артык күп сөйлә­мәс­кә дигән карар кабул ителә. Шуңа да алар турындагы материалларга “яшерен” мөһере сугыла. Шул сәбәп­ле Воронежга, шәһәрне саклаучыларның искиткеч батырлыгына карамастан, дистә еллар дәва-мында “Герой-шәһәр” исеме бирелмәде. Якташыбыз да шушы “тарихка” эләкте. Баш-кортстанның Миңне­гали Шәй-моратовка Советлар Союзы Герое исеме бирү турында мөрәҗәгатьләре ниндидер сәер киртә­ләргә очрады. Бөек Ватан сугышы ветераннары, шә­һәр җитәкчелеге һәм җәмә­гать­челегенең ныкышмалылыгы нәтиҗәсендә 2008 елда гына Воронеж Бөек Ватан сугышы елларындагы хәр­би хезмәтен танытуга иреште. Аңа, илдә бердән­дер буларак, “Хәрби дан шәһәре” исеме бирелде.
2006 елда Шәйморатов турындагы яшерен материаллар ачыла һәм анда бер начар мәгълүмат та булмавы билгеле була. Югарыдагы­ларның бик белдекле итеп, сәбәбен күрсәтмичә, “...КПСС­ның Башкортстан обкомыннан М. М. Шәйморатовка үл­гән­­нән соң Советлар Союзы Герое исемен бирү турындагы үтенечен кире кагуны мөм­кин дип уйлыйбыз”, дип язылган “фикере” була.
Вакыт алга бара, яшерен булган күп нәрсәләр ачыла. Воронежчылар, әл­лә ничә дистә еллар өстән басым булуга карамастан, “Хәрби дан шәһәре” исемен алуга иреште. 2016 елгы мәктәп дәрес­лекләрендә Воронеж янындагы сугыш һәм аның Сталинград сугышы барышындагы әһә­мияте күрсәтелә.
112нче Башкорт кавалерия дивизиясе төзелүнең 75 еллыгын билгеләп, аның ко-мандиры, Башкортстан бөр­кете Миңнегали Шәймо­ра­товка карата тарихи гаделлекне тергезү һәм аңа Русия Герое исемен (үлгәннән соң) бирү өчен бөтен чараны да кү­рер­гә кирәк.
Бу мәсьәләдә республика җитәкчелегенең теләге һәм ярдәме зарур.