Сынауларда сынатмабыз, йөзләрне кызартмабыз!

Без районга эш сәфәре белән килгән көнне нәкъ шундый чакка – соңгы кыңгырау тантаналарына эләктек. Район үзәгендәге 1нче урта мәктәп­нең чыгарылыш сыйныф уку­чы­ларын котларга хакимият башлыгы Илдар Гарифуллин да килгән иде. Мәктәп директоры Рөстәм Латыйпов белән урынбасары укуда, спортта һәм җәмәгать эшләрендә, республика һәм Бөтенрусия конкурсларында һәм фән олимпиадаларында зур уңышларга ирешкән укучыларга Мактау грамоталары тапшырганнан соң сүз хакимият башлыгына бирелде.

– Кадерле укучылар, балалар! Бүген сезгә болай дип мөрәҗәгать итү, бәлки, дөрес тә түгелдер, чөнки бүген соңгы кыңгырау сезнең өчен мәктәп чоры белән зур тормыш арасын аерып чыңлаячак, – диде Илдар Вил улы. – Тормышы­гызның иң гүзәл, кайгы-хәсрәт­сез, зур борчылуларсыз чоры тәмамлана, алда – үзаллы, өлкәннәр тормышы, хәзер инде һәркем үз эш-гамәлләре өчен үзе җавап бирәчәк. Язмыш сынаулары алдында куркып, каушап калмагыз, аларны зур түземлек һәм тырышлык белән җиңеп чыгарга өйрәнегез! Һәм шул сынауларның иң тәүгелә­ре – Бердәм дәүләт имтиханнары.

Күпләрегез югары уку йортларына юлланыр, анда да сезгә бары тик уңышлар юлдаш булсын. Төпле белем алып, җәмгыятькә кирәкле, файдалы кешеләр булыгыз, туган районыбызга, яхшы бел­геч­ләр булып кайтыгыз! Районны күтәрүгә, үстерүгә үз өле­шегезне кертегез, әнә шул чакта Караиделебез дә чәчәк атар. Сыйныфташларыгызны, мәктә­бегезне, укытучыларыгызны онытмагыз! Ак юл сезгә, уңыш­лар телибез!

Мәктәпләрдә соңгы кыңгы­рау тантаналары тәмамлангач, без районның мәгариф бү­леге начальнигы Камил Солтанов белән уку йорт­ларының, мәк­тәп­кәчә белем бирү учреж­де­ние­ләренең торышы, яңа дәү­ләт стандартлары, имти­хан­нарга әзерлек мәшәкать­ләре, аның нәтиҗә­ләре өчен укыту­чыларның да, ата-аналарның да зур җавап­лылык тоюы турында сөйлә­шеп утырдык. Мәктәпләр­нең искерүе, әлбәт­тә, респуб­ликаның һәр районына хас проблемадыр. Ка­раи­делдә бу юнәлештә район хакимияте ярдәме белән күп эшләнә, шулай да кайбер авыл­ларда әлеге мәсьәлә республиканың Мәгариф министрлыгы тырышлыгы белән хәл ителүне көтә әле.

Еллар үткән саен кеше дә яшәрмәгән кебек, мәктәп биналары да, әле күптән түгел ге­нә ил халкы, шул исәптән мәк­тәп укучылары, тормышына, кулланышына кергән компьютер да искерә. Соңгы­ларына кагылышлы процесс аеруча тиз бара, чөнки бу өлкәдә көн-таң атса, яңадан-яңа технологияләр гамәлгә кертелә.

Әлбәттә, заманча белем бирүдә иң мөһим урынны укытучы кадрларның һөнәри әзерлеге, квалификациясе, аларның бүгенге шартларга яраклашып эшли белүе, яңа таләпләргә җавап бирүе алып тора. Камил Әснәф улы әйтү­ен­чә, районның кадрлар сос­тавы менә инде күп еллар тотрыклы булып кала. Бу өлкәдә эшчәнлек алып баручы 386 укытучының 85 проценты югары белемгә ия, 66 проценты — югары һәм беренче категорияле. Алар арасында Русия Федерациясе һәм Башкортстан мәгарифе отличниклары, рес­публиканың атказанган укытучылары бик күп, шулай ук, Русия һәм Башкортстан Мәга­риф министрлыкларының Мактау грамотасына лаек булганнар бихисап.

– Кызганычка каршы, мәк­тәпләргә яшь белгечләр килми, – дип борчылу белдерә мәгариф бүлеге начальнигы. – Шуңа безнең иң мөһим бурычларның берсе – яшь белгечләрне җәлеп итү, әле мәктәптә укучылар арасында педагогия һөнәрләренә ихтирам һәм хөрмәт тәрбияләү, аларны укытучы һөнәрен үзләш­терергә кызыксындыру, юнәлеш бирү. Шушы максатта район хакимияте дә яшьләрне авылда эшкә калдыру җәһә­теннән зур эш алып бара, педагогия вузларына максатлы юлламалар бирә. Менә быел урта мәктәпләрне – 152, төп мәктәпне 262 укучы тәмамлый, алар арасында да һөнәри юнәлеш бирү буенча максатлы эш алып бардык. Нәтиҗәсе соңрак билгеле булыр.

Камил Әснәф улы билге­ләвенчә, бу юнәлештәге эш­чәнлек белән һәр мәктәп үзе шөгыльләнгән, мәгариф бүлеге исә сыйныф җитәкчеләрен җыеп сөйләшкән. Укучыларга һөнәри юнәлеш бирү буенча хәтта бер белгечне Уфада махсус курсларда укытып кайтарганнар. Мәгариф бүлеге начальнигы үзе дә, аның урынбасарлары да, әлеге махсус белгеч тә районда үткән һәр чарада, шулай ук ата-аналар җыелышларында катнашкан, анда чыгыш ясаган. Укучылар белән исә аерым әңгәмәләр үткәрелгән, аларга һөнәр сайлауда өстенлекле юнәлешләр буенча киңәш-тәкъдимнәрен җиткергәннәр. “Без бу эшчән­лекне 11нче, хәтта 9нчы сыйныфларны тәмамлаучылар белән генә түгел, балалар бакчаларыннан ук башларга тиеш, – ди Камил Әснәф улы. – Заманча итеп әйтсәк, һәр һөнәр­не, шул исәптән эшче һөнә­р­ләрне, “пиарлаштырырга”, аның абруен күтәрергә, диплом өчен түгел, белем алыр өчен укырга тиешлек­ләрен аң­ла­т­ырга тиеш”.

Мәктәпләрдә соңгы кың­гырау чыңнары тыну белән Бердәм дәүләт имтиханнары башланды. Без Караиделдә булганда моның өчен район үзәгендәге 2нче мәктәптә соңгы әзерлек мәсьәләләре хәл ителә иде. Билгеле булуынча, имтиханнар барышында күзәтүче­ләр дә күп булачак, кәрәзле телефон һәм башка электрон элемтә чараларының сигналлары да бастырылачак. Әлеге җәһәттән, мәгариф бүлеге начальнигы әйтүенчә, район хакимияте башлыгы закон бозуларга юл куелмаска тиешлеге турында бик каты кисәтеп куйган.

Хәер, баштагы еллардан аермалы буларак, соңгы вакытта бу җәһәттән ил мәга­рифендә бик күп уңай тәҗрибә тупланды. Бер генә нәрсә кызганыч: ул да булса – тәүге елларда БДИ барышындагы ил күләмендә күрәләтә закон бозулар, балларның акчага сатылуы, иң аянычы – моны ба­лаларның да күрүе. Нәти­җәдә, бу гамәлләр балалар, укучылар белән алып барылган бөтен тәрбия эшенә балта чабу булды. Алар “Папа решает, а Вася сдает”ның чынлыкта ничек булуын күрде. Без әле тәүге елларда БДИ имтиханнарын “тапшырган” буын вә­ки­л­­ләре белән тагын очрашачакбыз, алар, “белгечләр” булып, югары вазыйфа биләп, җитәкчелек эшенә керешәчәк. Камил Әснәф улы, бу фикер­л­әремне хуплап кына калмыйча, әлеге коточкыч хатаны төзәтү зарурлыгына басым ясады.

– Хәзер Русия мәгари­фенең, бөтен җәмгыятьнең төп бурычы – укытучы абруен тергезү, бу һөнәрнең һәр дәүләтнең үсешендә өстенлек­ле, мөһим урын алып торуын аңлату. Без моны бераз соңлап булса да эшләргә тиеш, чөнки һәр за­манның җитәкчеләре иң беренче чиратта укытучыларына бурычлы. Моны һәркем аңлап торырга һәм онытмаска тиеш, – диде ул.