Берничә ел элек авыл янәшәсендә дача участогы сатып алган идек. Үзем — коммерциягә карамаган бакчачылар ширкәте әгъзасы. Җиребезнең кадастр саны бар. Русия Федерациясе Гражданнар кодексының 57 статьясына, җир участогына һәм анда салынган йортка ия булуыбызны дәлилләүче таныклыкка ярашлы, һәр ел саен салымнарны һәм башка җыемнарны вакытында түлибез.
Эш шунда, күршебез мин язма рәвештә рөхсәт бирмәүгә карамастан, участогыбызның бер сутый җирен “басып алган”, ягъни, законлы рәвештә без хуҗа булган җирне койма белән уратып алган, анда агачлар утырткан.
Күршебез пенсиягә чыкканчы зур түрә иде. Законнарны да, бәлки, үз ягына “көйләп булганын” белгәндер. Әмма безнең бу бәхәс берничә ел дәвам итә инде. Яхшылап сөйләшергә дә теләге юк. Коймаларын алып күчерергә дә риза түгел. Ул әфәнде минем законлы хокукларымны аңларга да теләми хәтта.
Соравым шундый: әлеге дәгъваларым белән кая һәм ничек мөрәҗәгать итәргә? Үземнең законлы рәвештә хуҗа булган җиремне кабат кайтарып алу өчен эшне нәрсәдән башларга кирәк?
Тәлгать Мәхмүтҗанов.
Иглин районы.
Хат авторына җавап биргәндә, әлбәттә, мондый хәлдә калучы гражданнарның хокукларын искә төшерү урынлы булыр.
Беренчедән, милек хуҗасы-ның аның милкенә законсыз рәвештә хуҗа булган кешедән үз мөлкәтен кабат кайтарып алу хокукы бар. (Русия Федерациясе Гражданнар кодексының 301 статьясы).
Икенчедән, җирнең законлы хуҗасы аңа үз милкенә хуҗа булырга һәм үз мөлкәте белән файдалануга комачаулаган барлык каршылыкларны җайга салуны — юкка чыгаруны таләп итә ала. Әйтик, күршеләрнең берсе янәшәдәге хуҗасы булган участок җирендә аның ризалыгыннан башка ниндидер корылма, склад салса, яисә башка җир участогына керүне киртәләп куйса — моның өчен дә закон бар. (Русия Федерациясе Гражданнар кодексының 304 статьясы).
Өченчедән, законда кемнең дә булса үз милкенә хокукын саклауны вакытлыча чикләп тору турында бернәрсә дә әйтелмәгән. Аңлаешлы итеп әйткәндә, күпме ел үтүгә карамастан, мондый бәхәсләр килеп чыкканда судка мөрәҗәгать итү вакыты чикләнмәгән. Димәк, милек хуҗасы законсыз рәвештә икенче бер кеше хуҗа булган мөлкәтен даулап, күпме вакыт үтүгә карамастан, судка мөрәҗәгать итә ала. (Русия Федерациясе Гражданнар кодексының 208 статьясы).
Әлбәттә, икенче кешенең сезнең җирегезгә законсыз рәвештә хуҗа булуын дәлилләргә әзерләнәсез икән, иң тәүдә җир участокларының чикләре ничек билгеләнүен ачыкларга кирәк. Әгәр сез файдаланган, хуҗа булган участокта ызан салынмаган икән, урындагы геодезия оешмасына мөрәҗәгать итәргә кирәк.
Янә дә күршегезнең үз белдеге белән рөхсәтсез сезнең җирегезгә хуҗа булуы ачыкланса, “Росреестр”ның территориаль органына язма рәвештә мөрәҗәгать итү зарур. Бу эшне сайт аша электрон рәвештә эшләргә дә, яисә шәхсән килеп башкарырга да була.
Әлеге оешмага мөрәҗәгать иткән очракта, җир участогыгызның төгәл адресын һәм кадастр санын күрсәтү мотлак. Билгеле, документта, шулай ук җир участогындагы ике арадагы койманың ничек урнаштырылуы һәм сез хуҗа булган мәйданның күпме өлеше “басып алучы”га күчерелүе күрсәтелергә тиеш. Гаризагызда мондый башбаштаклык күрсәткән кешенең сезнең милеккә ия булу турындагы хокукларны бозуына китерүен ассызыкларга да онытмагыз.
Сезнең гаризагызга ярашлы, җирдән файдалану һәм аны саклау буенча җаваплы инспекторлар бәхәсле мәйданны тикшерә башлаячак. Әгәр сезнең дәгъваларыгыз дөрес булып, башка кешенең җирегезгә хуҗа булуы расланса, закон бозучыга аны төзәтү өчен рәсми боерык (предписание) бирелә. Билгеле, тикшерүдән соң административ хокук бозу турында протокол төзелергә тиеш.
Белешмә. Үз белдегең белән рөхсәтсез башка кешенең җиренә хуҗа булган гражданны штраф рәве-шендә административ җа-ваплылыкка тарттыру каралган. Гражданнар өчен ул сумма законсыз рәвештә “басып алган” җир мәйданы кадастр бәясенең 1дән алып 1,5 проценты күләмендә, әмма 5 мең сумнан да ким булмаган күләмдә билгеләнгән. Әгәр участокның кадастр бәясе билге-ләнмәгән булса, ул чагында административ штраф күләме 5 мең сумнан алып 10 мең сумга кадәр каралган.
Боерык алты ай вакытка бирелә. Әгәр закон бозучы үз хатасын төзәтү өстендә эшли һәм аны документлар белән дәлилли икән — бу вакытның озынайтылуы да мөмкин. Боерыкта күрсәтелгән вакыт узганнан соң, инспекторлар урынга барып аның үтәлешен шәхсән тикшерә. Әгәр закон бозучының бу вакытка бернинди чара да күрмәве ачыкланса, аңа административ хокук бозу турында тагын бер тапкыр боерык тапшырыла.
Тикшерүләр, суд юлында йөрү, әлбәттә, җиңел эш түгел. Шуңа күрә, тиешле органнарга мөрәҗәгать итәрдән элек, килеп туган бәхәсне тыныч, үзара килешеп хәл итү юлларын эзләргә тырышыгыз. Әгәр уртак фикергә киленсә, судка бару да кирәкмәс.
Дәгъваларыгызны ике арадагы килешү аша тыныч юл белән судка кадәр хәл ителүне рәсмиләштерсәгез, тагы да яхшырак булыр. Моның өчен дәгъваларыгызны язма рәвештә әзерләп, җавап тотасы кешегә аның имзасын алып тапшырырга кирәк, яисә заказ-хатны белдерү кәгазе (уведомление) җибәрегез.
Әгәр дә ике арадагы бәхәсләр тыныч юл белән генә хәл ителми икән, дәгъваларыгызны белдереп судка мөрәҗәгать итәргә кала. Анда сез хуҗа булган җир участогыннан законсыз рәвештә башка кешенең файдалануы, ике арадагы чикләрнең үзгәрүе турында һәм бәхәсле участокка сезнең хуҗа булуыгызны раслаучы документлар кирәк булачак.
Сезнең дәгъвага җавап бер ай дәвамында килми икән, мондый очракта судка дәгъва бел-дерелгән гариза языла. Законда дәгъва язу буенча тәгаен таләпләр билгеләнгән һәм шуңа күрә аны әзерләү тәртибен төгәл үтәргә кирәк. Шунысы да мәгълүм булсын: шушы таләпләрне үтәмисез икән, сезнең дәгъва гаризагыз да суд тарафыннан каралмыйча, кабат үзегезгә кайтарылырга мөмкин.
Проблеманы хәл итү юлы ничек катлаулы күренсә дә, төшенкелеккә бирелергә ашыкмагыз. Мондый эштә уңай нәтиҗә алуга ярдәм итү өчен җир хокукы мәсьәләләре буенча махсуслашкан юрист булуын да онытмагыз. Җир мәсьәләсенә кагылышлы барлык законнар белән хәбәрдар белгеч сезгә дөрес хокукый юнәлеш сайларга һәм сезнең мәнфәгатьләрне якларга ярдәм итәр.
Шуны да онытмагыз, Русия Федерациясенең “Русия Феде-рациясендә түләүсез юридик ярдәм күрсәтү турында”гы 324нче федераль законына ярашлы, аерым категориядәге гражданнар түләүсез төрдәге юридик хезмәт алуга хокуклы. Әлеге категориягә гаиләдәге уртача керемнәре Русия Федерациясе законнарына ярашлы, ил төбәкләрендә билгеләнгән яшәү минимумыннан түбән булган гражданнар, һәм, шулай ук, кереме яшәү минимумыннан түбән булган ялгыз яшәүче гражданнар керә.