+8 °С
Ачык
Гәзиткә язылуVKOKTelegram
Барлык яңалыклар
Сәясәт
19 сентябрь 2023, 09:20

Тарихи очрашу һәм сөйләшүләр

Төньяк Корея лидеры Ким Чен Ынның Русиягә эш сәфәрен матбугат чаралары шулай бәяләде. 13 сентябрьдә Русия Президенты Владимир Путин Амур өлкәсенең “Көнчыгыш” космодромында Корея Халык-Демократик Республикасы Дәүләт Советы Рәисе Ким Чен Ын белән очрашты. Владимир Путин һәм Ким Чен Ын, авыл хуҗалыгында хезмәттәшлек, туризм, транспорт һәм логистик инфраструктураны үстерү мәсьәләләренә кагылып, ике яклы мөнәсәбәтләр турында фикер алыштылар. Шулай ук алар Корея ярымутравындагы һәм Европадагы хәл буенча сөйләште. Русия Президенты һәм КХДР лидерының очрашуы турында дөнья матбугат чараларының беренче полосаларында мәкаләләр басылды.

Тарихи очрашу һәм сөйләшүләр
Тарихи очрашу һәм сөйләшүләр
“КХДР лидерының Ру­сия­гә эш сәфәре бик вакытлы, файдалы һәм конструктив булды, без Төньяк Корея белән мөнәсәбәт­лә-ребезне үстерүне дәвам итә­чәкбез”, – дип җавап бирде Русия Президен­ты-ның матбугат секретаре Дмитрий Песков журналист-ларның Төньяк Корея лидеры сәфәрен Кремльдә ни­чек бәяләүләре турындагы соравына.

КХДРның дәүләт киңкү­ләм мәгълүмат чаралары Русия һәм Төньяк Корея лидерлары Владимир Путин һәм Ким Чен Ынның саммитын “тарихи һәм эпохаль вакыйга” дип атады.

“Тарихи очрашу һәм сөй-ләшүләр Корея-Русия дуслык, хезмәттәшлек һәм татулык мөнәсәбәтләрен югарырак дәрәҗәдә ныгытучы һәм үстерүче эпохаль вакыйга булып хезмәт итә. Ким Чен Ынның Русиягә эш сәфәре Русия-Корея мөнә­сә­бәтләрен үстерүдә әһә­миятле чорда үтте, ә сөй­ләшүләр иптәшләрчә һәм конструктив шартларда узды”, – дип язды Кореянең Үзәк телеграф агентлыгы.

КХДР Хезмәт партиясе­нең төп басма органы “Нодон Синмун” шулай ук, саммитны тарихи вакыйга дип атый, ике лидерның һәм аларның илләренең аерым мөнәсәбәтләрен билгеләп үтә.

Владимир Путин белән Ким Чен Ынның “Көнчыгыш” космодромындагы очрашуы дүрт ел эчендә икенче тапкыр булды. Тик 2019 ел белән 2023 ел арасында аерма шактый зур, ике очрашуның әһәмияте дә аерыла. Беренчесе, Влади­вос­токта узганы, танышу булды һәм ике яклы мөнә­сәбәтләрнең җитди үсе­шенә китермәде диярлек. Монда берничә айдан соң башланган коро­навирус пандемиясе өлеш­чә гаепле – дөньяның иң ябык иле титулына дәгъва итүче Төньяк Корея тышкы дөнья­дан тулысынча диярлек ябылды. Һәм күптән түгел генә, хәл-шартлар яхшыргач, ачылды һәм Ким Чен Ын шунда ук безгә килде.

Илебезгә килгәч, хәзер аның иле өчен “Русия белән мөнәсәбәтләр иң беренче өстенлек булып тора”, дип белдерде. Ике илнең мөнә­сәбәтләре тарихында мондый сүзләр Корея юлбашчылары авызыннан илне 1945 елда азат иткәннән соң беренче унъеллыкта гына яңгыраган иде, аннары Кимнар династиясе һәрва­кыт, Пекин һәм Мәскәү арасында тигезлек саклап кына калмыйча, үзенең суверенитетын һәм үз көчеңә таяну әһәмиятен ассызыклап, әдәпле генә дистанция саклады. Һәм хәзер Кытай төп кенә түгел, КХДРның тоталь сәүдә партнеры булып тора, әмма Пхеньянда Мәскәү белән кызыксыну чыннан да бик җитди. Юк, Ким Чен Ын абсолют суверенитеттан һәм стратегик мөстә­кыйль­лектән баш тартмаячак, тик ул КХДРда элек күз алдына да китереп булмый торган иң җитди хезмәт­тәшлеккә һәм проектларга әзер булуга бик охшаган.

Космодромда очрашу оч­раклы түгел, чөнки Ким Чен Ын КХДРны космос державасы ясады бит (гәр­чә барысы да аның әтисе вакытында әзерләнгән булса да). Пхеньянга космик тех­нологияләр оборона өчен кирәк, кореялеләр АКШка кадәр барып җитәргә сәләтле һәм атом-төш заряды алып барырга мөмкин булган континентара баллистик ракеталар ясый. Юк, Ким Чен Ын Америкага һө­җүм итәргә җыенган акылсыз җитәкче түгел, үз дәү­ләтен һәм коммунистик тө-зе­лешен саклау өчен Пхеньян­га куркыныч корал кирәк.

СССР таркалганнан һәм Кытайда реформалар башланганнан соң аның карт­әтисе Ким Ир Сен яңа дөньяда саклану өчен идеология һәм икътисадта гына түгел, ә кораллануларда да беркемгә дә бәйле булмаска кирәклеген аңлый. КХДР өстендә рәсми булмаган совет атом-төш зонтигы юкка чыкты, ә кытайныкына өмет итү куркыныч иде. КХДР үзенең атом-төш коралын һәм аны китерү чараларын булдырды. Моның өчен Америка һәм халыкара санк­цияләр кертелде. Соң­гыларын кертүдә Кытай белән Русия дә катнаштылар, моның турында хәзер, әлбәттә, үкенәләр. БМОның Иминлек советы тарафыннан салынган санкцияләрне берьяклы тәртиптә алып булмый бит. Иминлек советында хәтта санкцияләр­не алуга гына түгел, ә аларны йомшарту омтылышларына да Көнбатыш илләре комачаулый.
Әйе, Русия хәзер санк-ция­ләр режимыннан чыкмаячак – илебезгә АКШка БМОда истерика оештыру өчен сәбәп бирмәскә кирәк. Әмма Русия бу санкция­ләр­не читләтеп узарга тиеш булачак. Нинди өлкәләрдә? Теләсә нинди өлкәдә диярлек. Хәзерге санкцияләр, асылда, КХДРның бөтен тышкы икътисади эшчән­леген һәм валюта алуын тыя. Нинди юнәлеш буенча мөнәсәбәтләрне үстерә баш­лама – санкцияләргә килеп төртеләсең.

Владимир Путин һәм Ким Чен Ын сөйләшү­лә­рен­дә ирешелгән конкрет киле­шүләр, әлбәттә, билгесез. Бу Көнбатышның киләчәк­тәге проектлар турында ир­тәрәк белүен теләмәгәнгә ге­нә түгел, ә КХДРда гому­мән теләсә нинди мондый мәгълүматны сер итеп калдырганга да (һәм моны һәр-вакыт, әле санкцияләргә кадәр дә эшләделәр). Әмма Владимир Путинның беренче Төньяк Корея космонавтын безнең илдә әзерләргә һәм космоска очырырга тәкъдим итүе турында дө­рес­леккә бик охшаган мәгъ­лүматлар бар. Әмма космостан тыш җирдә дә бик күп кызыклы проектлар бар.

Юк, сүз Корея халык армиясенең йөз мең сугышчысын Украина фронтына җибәрү турында бармый. Болар барысы да уйдырма һәм фантастика өлкәсен­нән. Ләкин менә Корея сугыш кирәк-яраклары һәм кайбер артиллерия эшлән­мә­ләре кирәк булачак, гәрчә бу безнең элемтәләрдә мө­һим булмаса да. Мең­нәрчә һәм хәтта дистәләгән мең Төньяк Корея төзүчеләре (ә алар арасында югары квалификациялеләр күп) Ерак Көнчыгыш һәм Новороссия төзелешләрендә ки­рәк булачак. Әмма иң масш­таблы проектлар КХДР территориясе, аның Русия һәм Кытай белән элемтә­лә­ренә бәйле.

Күптөрле транспорт һәм инфраструктура проектлары (автомобильләрдән алып, тимер юлларга кадәр, Корея портларын рекон­струкцияләү), агросәнәгать комплексында уртак проектлар бар. Төньяк Корея инвестицияләргә, техноло­гияләргә һәм реконструк­цияләргә мохтаҗ, әмма проблема һәрвакыт чит ил граж­даннарына ышаныч булмау һәм барысын да контрольдә тоту теләге белән бәйле иде. Һәм әгәр Владимир Путин белән Ким Чен Ын КХДРда зур Русия проектлары турында киле­шә алса, бу, чын­нан да ике яклы мөнә-сәбәтләрдә генә түгел, ә Төньяк Корея тормышында да яңа тарихи битне ачачак.

Мәскәү һәм Пхеньян мө-нәсәбәтләрне башкача тышкы факторларга бәйлелеккә куймаячак – бигрәк тә тышкы басымга. Ким Чен Ын Владимир Путинга “без һәрвакыт империализмга каршы көрәштә бергә булачакбыз” дип әйткәндә ул бит яу кырын гына күз алдында тотмады. Төньяк Корея халкы сугышны булдырмау яклы. Әлбәттә, бу куркаклыктан түгел, ә Корея ярымутравында сугышның апокалипсик характерга ия булачагын аңлаудан. Шуңа күрә Пхеньян мондый бәре­лешләрне булдырмый кала торган көчле корал ясый да. Империализм белән көрәштә бергә булу теләге турында сөйләгәндә Ким Чен Ын “бергә үзаллы дәү­ләт төзү өчен көрәштә”, дип дә­вам итте. Ул Русия ар­мия­сенең җиңүенә дә, ил хал­кының “көчле дәүләт төзү фронтында” уңышла­рына да ышаныч белдерде.

Русиялеләрнең һәм төньяк кореялеләрнең гореф-гадәтләре һәм дәүләт­челекне аңлавы төрле, лә­кин ике халык та үз илләрен көчле һәм суверен итеп күрергә тели. Бу – безне берләштерүче нигез. Без бергә булганда гына бер-бе­ребезне көчлерәк итә алабыз.

Фәнүз ХӘБИБУЛЛИН.

 

Автор:Фануз Хабибуллин
Читайте нас: