Русиянең “Алтын шәһәре” ул!

Октябрьский гомум мәйданы һәм халык саны буенча Баш­кортстанның нык үсешкән биш шәһәре исәбенә керә. Барлыкка килүе белән исә ул бу төбәктә 1930 елда ук нефть яткылыклары табылуга бәйле. Девон нефте чыганакларын үзләштерү максатында 1938 елның көзендә Нарыштау итәгендә булачак нефтьчеләр поселогына нигез салына. Аңа 1942 елда Октябрь револю­циясенең 25 еллыгы хөрмәтенә Октябрьский исеме бирелә. Якын киләчәктә шәһәр сыйфатында танылачагы 1944 елның сентябрендә биредә куәтле девон нефте фонтаны бәреп чыккач ачыклана. 100нче скважина нефтьчеләр шәһәре­нең символына әверелә. РСФСР Югары Советы Прези­диумының 1946 елның 5 апрелендәге Указына ярашлы, Октябрьскийга республика буйсынуындагы шәһәр статусы бирелә.

Шәһәрнең социаль-икътисади үсеше ил тормышындагы катлаулы чорга – халык хуҗалыгын тергезү елларына туры килә. Шунысы үзенчәлекле, икътисади авырлыкларга карамастан, төзе­лүче шәһәр тәүге чорда ук архитектура ягыннан үз йөзен булдыра, аның урамнары, сквер, парклары киләчәкне күздә тотып салына. “Шайтан кыры” дип аталган буш төбәктә үсеп чыккан шәһәр бүген күркәмлеге белән таң калдыра.

Хәзерге чорда Октябрьский, иң беренче чиратта, нефтьчеләр һәм малтабарлар шәһәре буларак күзаллана. Моның ныклы нигезе бар, чөнки девон яткылыкларын үзләштерүгә бирегә СССРның барлык төбәкләрен­нән нефтьче-белгечләр килә. Күпләренең яшәү урыны итеп яшь шәһәрне сайлавы табигый. Соңгы чорда биредә төпләнгән нефтьчеләрнең берничә буыны үсеп чыкты. Шәһәрнең сәнәгать комплексында да өстен­лекне нефть яткылыкларын эзләү, чыгару, нефть җиһазлары һәм корылмалары җитештерүче, янә дә өлешләтә чимал эшкәртүгә бәйле предприятиеләр алып тора. Алар арасында иң куәтлеләрдән “Туймазынефть” нефть-газ чыгару идарәсе, “Ойл-сервис”, “ПетроТул” җәмгыять­ләре, “Пакер” фәнни-җитештерү фирмасы, фәнни-тик­шеренү һәм проект-конструкторлык юнәле­шен­дәге институтлар санала. Сәнәгать җитештерүен­дәге әйдәүче предприятиеләр­дән “ОЗНА” компанияләр төркеме, “Альтернатива” пластмасса эш­лән­мәләре заводы, “Европласт”, “Прибор” җәмгыять­ләре эшчән-леге күпмедер дәрәҗәдә нефть тармагы белән бәйле. Тоташ ал­ганда исә, шәһәрдә 22 эре сәнә­гать предприятиесе эшли, алар тарафыннан елына 22,4 миллиард сумлык товар чыгарыла һәм хезмәтләр күр­сәтелә.

Шәһәр икътисадында малтабарлык үзен әйдәүче сыйфатында таныта бара. Хәзерге чорда 4923 кече һәм урта малтабарлык субъекты теркәлгән, аларда 25 меңгә якын кеше хезмәт сала. Әйтергә кирәк, бу – шәһәрдә икътисади яктан актив халыкның яртысы дигән сүз. Малтабарлык субъект­лары 2015 елда 39,4 миллиард сумлык товар җитештергән һәм хезмәтләр күрсәткән.

Гомумән, шәһәр малтабарлары эштә тынгысыз, алар хезмәт күрсәтүнең яңа төрләрен кыю рәвештә үзләш­терә. Шуңа да шәһәр хакимияте актив малтабарларга ярдәм күрсәтү юнәле­шен­дәге барлык мөмкинлекләрне дә нәтиҗәле файдалана. Әлеге максатта шәһәрнең “Малтабарлар берлеге”, “Бизнес-үзәк” заманча проектлар тәкъдим итеп, эшчәнле­ген активлаштырды. Октябрьский муниципаль берәмлекләр арасында малтабарларга дәүләт ярдәме күрсәтү рейтингында республикада күптән алдынгы булып танылды. Октябрьский “Алтын Меркурий” төбәк конкурсында “Малтабарлыкны үстерүдә уңайлы шартлар тудырган иң яхшы шә­һәр” но­минациясендә җиңеп, пре­миягә лаек булды. 2015 елда шә­һәр вәкилләре “Ел малтабары” республика конкурсында зур уңыш­ка иреште. Атап әйткәндә, бу чарада катнашучыларның берсе җиңүче булып танылды, дүр­тесе финалга чыкты.

Гомумән, шәһәрнең икътисади күрсәткечләре саллы. Бу җәһәттән шуны да билгеләү урынлы: Октябрьский муниципалитеты өч ел рәттән республика бюджетына салым һәм салым булмаган еллык керем­нәрне 10 процентка арттыру юнәлешендә уңышлы эшләп килә. Шәһәр округлары буенча Октябрьский, 115 процентлы үсешкә ирешеп, республикада беренче булып танылды.

Икътисади казанышлар, әлбәттә, шәһәрне социаль яктан үстерүгә дә ныклы җирлек булып тора. Торак төзелеше аеруча җи­тез темплар белән бара. Шәһәр бистәләрен төзекләндерү ун еллап элек үк әйдәүче юнәлешләрнең берсенә әверел­гән. Шунысы игътибарга лаек, бу эш комплекслы алып барыла. Күпфатирлы йортлар ихаталарында юллар тәртипкә китерелү белән бергә, балалар өчен уен мәйданчыклары, спорт объектлары да барлыкка килә. Янә бер үзенчәлек: төзеклән­дерү эшләрендә муниципалитет карамагындагы оешмалар әйдәүче булып чыгыш ясаса да, милек хуҗа­лары – предприятие, оешмалар да уртак мәшәкатьләрдән читтә калмый. Төзекләндерү чараларын дәртләндерү максатында “Иң матур ихата”, “Иң төзек йорт” кебек конкурслар да күркәм нәтиҗә­ләрен бирә, дип әйтергә мөмкин. Нәкъ менә шәһәрдәш­ләрнең бердәм тырышлыгы белән Октябрьский, республиканың иң төзек төбәкләре исемлегенә кереп, Русия дәрәҗәсендә дә танылу алды. Атап әйткәндә, “Башкортстан Республикасының иң төзек шәһәре” конкурсында катнашып, Октябрьский, өч ел дәвамында беренче урын яулый, җиде тапкыр Бөтенрусия конкурслары призеры була. Ниһаять, 2013 елда “Русия­нең иң төзек шәһәр (авыл) билә­мәсе” 2нче категориядәге муниципаль берәмлекләр Бөтен­русия конкурсында җиңү яулый. Төзек­лек буенча Русиянең “Алтын шәһәре” исемен Октябрьский 2014 елда да аклады. Моннан тыш, бу өлкәдә “Башкортстанның иң яхшы шәһәр округы” исемен алды. Иң чиста шәһәрдәге тради­цияләр бүген дә дәвам итә.