Республика Хөкүмәте Премьер-министры урынбасары, авыл хуҗалыгы министры Илшат Фазрахманов: “Сынаулар безне чыныктырды”

Келәтләр буш түгел

Экспертлар исәплә­вен­чә, һава шартлары быел игенчелек тармагына зур зыян китерде һәм планлаштырылганнан алып җитке-рел­мәгән продукция күләме 35 миллиард сумнан арта. Бөртекле һәм кузаклы куль­ту­раларның тулай җыемы 2,2 миллион тонна булды һәм уртача уңыш 15 центнер тәшкил итте. Әйткәндәй, республи­каның эчке их­тыяҗ­лары өчен таләп ител­гәне 1,8 миллион тоннадан артмый. Димәк, ел авыр килүгә карамастан, Башкортстан аграрийлары иген­челектә республика их­тыяҗын үтәде.
— Елның үзенчәлеге шунда: быел ашлык сыйфаты элекке еллардагыдан яхшырак булды, — ди Хөкү­мәт Премьер-министры урын­басары, авыл хуҗалы­гы министры Илшат Фазрахманов. — Мисал өчен, узган елда гомум күләмдә 3нче класслы бодай 8 процент тәшкил итсә, быел 38 процентка җитте. IV клас-
слысы, шул ук тәр­типтә, 21 һәм 33 процент булды. Арыш та шулай ук. Үткән ел­да әле­ге культураның 1нче класслысы гомум күләмдә 6 проценттан артмаган иде, быел 32,5 процентка күтәрелде. Болар һәммәсе дә — аны җитеш­тереп сатучылар өчен өстә­мә табыш. Аларга их­тыяҗ зур. Мин алынып җит­керел­мәгән табышны тулыландыруга сыйфатлы ашлык сату берникадәр булышлык итәр, дип ышанам.
Ашлык, башка техник культуралар җитәрме, эчке базарда кытлык булмасмы, дигән урынлы сорау да туа.
Тармак министрлыгы мәгълү­мат­ларына караганда, республикада “күчмә” ашлык запасы 1,7 миллион тонна тәшкил итә. Шикәр ко­мы запасы да 100 мең тоннадан күбрәк, көнбагыш чималына да кытлык көтел­ми. Билгеле, әгәр соңгы өч елда республикада игенче­лектән тотрыклы уңыш җыеп алынмаган булса, бу ел тагын да авыррак нәти­җә­ләргә китерергә мөмкин иде.
Республика җитәкче­легенең дөрес аграр сәясәт алып баруы һәм җитештерү белән шөгыль­ләнүче барлык төр катего­риядәге ху­җа­лыкларга төр­ле дәрәҗә­дә ярдәм күр­сәтүе эзсез калмады. Бу бигрәк тә тармакта яңа тех­нология­ләр үзләштерүдә, заманча авыл ху­җалыгы техникалары, ашлама һәм яхшы сыйфатлы чәчү орлыгы сатып алуда күренде.
Белешмә. Күптән түгел үткән Русия Хө­кү­мәте утырышында тө­бәк­ләрнең аграр тар­макта җитеш­тер­гән продукциясе күлә­ме­нә карап, аларга суб­сидияләр бирү турында карар кабул ителде. Башкортстан барлыгы 620 миллион сум акча алачак. Әлеге күрсәт­кеч Русия буенча, Краснодар крае һәм Ростов өлкәсеннән кала, өченче урында. Бу республика аграрийлары өчен тоемлы ярдәм булачак.

Сөт елгалары саекмас

Республиканың авыл хуҗалыгы пред­приятие­ләрендә һәм фермер хуҗа­лыкларында ел башыннан сөт җитештерү, былтыргы дәрәҗә белән чагыштырганда, 21 мең тоннага артты. Октябрьнең соңгы атнасына булган мәгълү­мат­лар буенча, тулай күрсәткеч 635 мең тоннадан узган.
Сөт чималын арттыруда Ярмә­кәй районының өлеше зур, аларның арту күрсәт­кечендәге күләме 7,4 мең тонна тәшкил итә. Әлбәттә, районда сөт җитештерүне арттыруда биредә “Северная Нива Башкирии” компа­ниясенең яңа сафка баскан куәтлә­ренең өлеше зур.
Узган елгы дәрәҗәдән илешле­ләр — 5 мең тоннага якын, ишембайлылар — 4, Яңавыл һәм Учалы районы хуҗалыклары 3әр мең тоннага күбрәк сөт җитештергән.
Муниципалитетлар арасында, билгеле, Чакмагыш районына тиңләшүчеләр юк. Авыл хуҗалыгы пред­приятиеләре һәм фермерлар тарафыннан биредә ел башыннан 52,6 мең тонна сөт җитештерелгән.
— Терлекчелек тармагындагы ике инвестиция проектының өстен­леклеләр исемлегендә булуын бил­геләргә кирәк, — ди ми­нистр­лыкның бүлек начальнигы урынбасары Алмаз Галимов. — Илеш районында 1,2 мең баш савым сыерына исәп­ләнгән проектның бәясе 1,1 миллиард сум. Инвесторы — “Үзәк” МТСы. Проектны гамәлгә ашыру 2021-25 елларга билгелән­гән. Биредә 39 яңа эш урыны булачак. Икенчесе — “Иртөбәк” агрофирмасы” җәмгыятенең 59 эш урынына исәпләнгән куәтле проекты. Ул — индустриаль типтагы һәм үзенең токымлы таналары, азык запасы бул­ган сөтчелек комплексы. Өстен­лекле исемлектәге проектлар беренче чиратта мөһим дәүләт яр­дәме алу белән билгеле.
Экспорт мөмкинлекләре үсә
“Башкортстанда агросә­нәгать продукциясе экспорты” төбәк проекты кысаларында 2024 елга экспорт күләмен 230 миллион долларга җиткерү бурычы куела. Үсеш 2017 елдагы күр­сәткечтән — 6,2 тапкыр, 2018 елгы дәрәҗәдән 3 тапкыр күбрәк булачак. Аграр ведомство башлыгы фике­ренчә, игенчелек тармагы өчен ел катлаулы килсә дә, экспорт мөмкинлекләре чик­ләнмәячәк. “Көнбатыш маен арттыру турында уйлыйбыз. Аны, мәсәлән, республика ихтыяҗыннан 6 тапкыр күбрәк җитештерәбез. Шулай ук, шикәр комы үзе­безнең эчке базарда таләп ителгәннән 1,6 тапкыр артыграк булачак. Рапс, җитен һәм сояга да, экспертлар фикеренчә, ихтыяҗ бар һәм алар Башкортстанда яхшы үстерелде,”—ди ул.
Белешмә. Республика ху­җа­лык­­ла­ры узган тугыз айда үз продук­ция­ләрен экспортка дөньяның 19 иленә озат­­­ты. Хезмәт­тәш­лек иткән илләр арасында Бельгия, Венгрия, Германия, Норвегия, Польша, Латвия, Кытай, Монголия, Төр­кия һәм башка дәүләт­ләр бар. Экспортта иң зур кү­ләм­не иген куль­турала­ры алган. Чит илгә озатылыр алдыннан барлык төр продукция фитосанитар һәм башка күрсәткечләр буенча тикшерү узган. Ел башыннан “Россельхоз­надзор”ның Башкортстан Республикасы буенча идарәсе тарафыннан барлыгы 2,2 меңнән күбрәк экспорт өчен фитосанитар сертификат бирелгән.
— Әлбәттә, быелгы табигать шартлары республика аграрийлары алдына бик җитди сынау куйды, — ди Илшат Фазрахманов. — Яшермим, узган өч ел дәвамында күзәтелгән тотрыклы үсешкә аяк чалды. Ләкин, әлеге сынау аграрийларны артка таба тәгә­рәтте, дип бәяләмим. Кире­сенчә, без катлаулы шартларда да эшләргә һәм кө­телмәгән хәлләрдә бердәм­ле­гебез, оешканлыгыбыз белән җи­ңәр­гә өй­рән­дек. Узган өч елда без тылыбызны ныгытып өлгер­дек. Республика җитәкче­леге­нең алдан күрә белүе һәм барлык технологик һәм икътисади мөмкинлекләрне туплый алуы тармакны авыр кризистан саклап алып калды. Менә шушы “хәвеф­сез­лек мендәре” без­гә киләсе елларга да ышаныч белән эшләргә көч би­рә. Инвестиция темпы сү­рел­мәячәгенә ышанычыбыз бар.
Һөнәри бәйрәмебезне билге­ләгәндә аграр тармакта көч салган барлык һөнәр ияләренә дә рәхмәт әйтәсе һәм аларның намуслы хез­мәтләре алдында баш иясе килә.

Агросәнәгать: саннар телендә

* Һәр елдагыча, республикада ашлыкның тулай җыемы буенча беренче өчлектә Авыргазы, Стәрлетамак һәм Кырмыскалы районнары. Алар быел да йөзәр мең тонналы күрсәткечкә иреште.
* Быел июнь аенда Санкт-Петербургта узган Халыкара икътисади форум кысаларында республика Хөкүмәте белән “Башкортстан ит җитештерүчеләр берлеге” арасында килешү төзелде. Бу документка ярашлы, әлеге берлек “Мәләвез ит комбинаты” компаниясе белән бергә терлек симертү комплексы төзиячәк. Аның куәте 6 мең тонна ит һәм 2,1 тонна субпродукт җитештерү.
* Узган тугыз айда республика хуҗалыклары гомум бәясе 8,8 миллиард сумлык 2,5 мең берәмлек төрле техника сатып алды. Бу — узган елның шушы чорындагыдан 1 миллиард сумга артыграк.
* Мәскәүдә узган 23нче “Алтын көз” агросәнәгать күргәзмәсе йомгаклары буенча, республиканың Авыл хуҗалыгы министрлыгы күргәзмәнең Гран-приена лаек булды. Төрле номинацияләрдә катнашып, республика предприятие һәм оешмалары 80 медаль яулады, шуның 47се — алтын.
* “Авыл территорияләрен комплекслы үстерү” программасы кысаларында быел 48 гаилә үзләренең торак шартларын яхшыртуга субсидия алды. Программа буенча 27 гаилә йорт сала. Шулай ук, ел башыннан авылларда 26 километр озынлыгында газүткәргеч, 44 километр суүткәргечләр салынган.

Олег ТӨХВӘТУЛЛИН.