“Яңа куәтләргә чыгабыз...”

Чакмагыш районының авыл хуҗалыгы эшчәннәре һөнәри бәйрәмне нинди уңышлар белән каршы ала? Елның коры килүе аграр хуҗалыклар эшчәнлегенә нинди йогынты ясаячак? Шушы һәм башка сораулар белән без район хакимияте башлыгының авыл хуҗалыгы буенча урынбасары Илгиз Ихсановка мөрәҗәгать иттек.

— Илгиз Фаилович, район соңгы елларга кадәр игенчелек тармагындагы казанышлары белән үрнәк итеп куелды. Быелгы өметләр акландымы?
— Билгеле, иртә яздан бөтен тырышлыгыбыз югары уңыш үстереп алуга юнәлтелгән иде. Корылык безнең районга да шактый зыян китерде. Бөр­теклеләр быел 40,3 мең гектарда үстерел­де. Кызганычка каршы, 5 мең гектардагы бөртекле культураларны җәй башында гамәлдән чыгардык. Яң­гырларның озак яумый торуы нәтиҗәсе бу. Әгәр аграр хуҗалыклар ашлама кертү күләмен киметкән булса, әлбәттә, күбрәк мәйданны югалткан булыр идек. Гомумән, район буенча һәр гектарга 105 килограмм минераль ашлама кертелде. Бу бик яхшы күрсәткеч иде. Яңгыр булганда, ашлык җыемы байтакка югарырак фаразланган иде.
Нинди йогынты ясады, дигән­дә, беренче чиратта, җыелган уңыш­ны һәм узган елдагы запасларны нәтиҗә­ле һәм максатлы куллану бурычы куелды. Хуҗалыкларда ашлык бөтенләй юк түгел. Элекке еллардагысы да хәтсез. Хәзер аны җитеште­рүне киметүгә юл куймау өчен дөрес файдалана белергә кирәк.
— Ашлыкның тулай җыемы быел күпме булды һәм ул эчке ихтыяҗларны канәгать­ләнде­рергә җитәме?
— Тулай җыем 93 мең тоннадан артты, ә район буенча һәр гектардан уртача уңыш 23,1 центнер тәшкил ит­те. Әйтергә кирәк, “Базы”, “Герой” һәм “Заря” хуҗа­лык­ларында гектар куәте 29,8-24,4 центнер булды. Җитәме, дип сорау бирдегез. Күп булса да, җитә, дип булмый. Ашлык күп булса, аны күбрәк сатып булыр иде, дип әйтергә теләвем. Эчке куллануга җитә. Беренче чиратта, киләсе ел өчен чәчү орлыгына һәм халыкка пай җирләре өчен таратырга дигәне әзерләп куелды. Хуҗалыклар, нигездә, халыкка тиешлесен таратып бетерде дә инде. Ә менә сату өчен күп калмады.
Быел шикәр чөгендерен дә 2983 гектарда үстергән идек. “Татлы тамыр” плантациялә­ренең дә 350 гектарын бозып, ка­бат башка культура чәчәргә туры килде. Уңыш елына карата начар түгел, һәр гектардан уртача 228 центнер чимал җыеп алдык. Тулай җыемы 60 мең тоннага якынлаша. Тармакта әлеге басу культурасын үстерүгә зур чыгымнар таләп ителә. Быел шикәр чөгендерен игүчеләр дә планлаштырылган табышны алып җит­кермәде.
— Һөнәри бәйрәмне терлекчелек тармагы эшчәннәре ничек каршылый? Җәйләү чоры ничек үтте?
— Райондагы ун хуҗа­лыкның бишесе токымчылык статусына ия. Без аграр предприятиеләрдә токымлы таналар исәбенә савым сыерлары көтүен яңарту эшен яхшы бәяли­без. Сөт җи­тештерүдә республика буенча берен­челәр исемлегендә булуыбыз да шуны күрсәтә. Саннар теле белән әйткәндә, ел башыннан савым сыерлары 147 башка артты. Узган тугыз айда төп кате­го­риядәге хуҗа­лыклар тара­­фыннан 49 мең тонна сөт җитеш­терелде. Узган ел­ның шушы чорындагы белән чагыштырганда, 4 процентка югарырак бу. Җәйләү чоры йомгаклары да начар түгел. Иң мөһиме — кышлату чорына җитәр­лек азык запасы туплый алдык.
— Әгәр кыскача йомгак ясасак, быел районның аграр тармагында истә калырдай нинди вакыйгалар булды?
— Табигать сынауларына би­реш­­мичә эшләвебез һәм оешканлык, бердәмлек белән авыл хуҗалы­гындагы төп эшләрне башкарып чыгуыбызны билгеләр идем. Әлеге хәл-шартларда, билгеле, тотрыклылык мөһим. Әмма иртәгәсе көнне дә бүгеннән уйларга, яңа уңыш хәс­тәрлеге һәм дәрт-өмет белән яшәргә кирәк.
Нишлисең, кул кушырып, барысына да табигатьне гаепләп булмый. Әле көздән, мәсәлән, 18 мең гектарда уҗым культураларын чәчүне планлаштырган идек. Туфракта дым җитмәде. Күрсәт­кечне 7200 гектардан арттырып булмады. Димәк, алдагы елда фаразланган уңышны башкалары исәбенә арттыру чараларын эзләргә кирәк.
Гомумән, быел терлекчелек тарма­гындагы яңалыклар да өметле. “Базы” хуҗалыгында терлекчелек һәм ашлык чистарту комплексларын төзү, “Герой”­да терлекчелекне үстерү белән бәйле проектлар республика Башлыгы Радий Хәбиров җитәк­челегендә узган “Инвестиция сәгате”ндә тикшерелде һәм хуп­ланды. Субсидия бирү тәртип­ләре билгеләнде. Әлеге ике проект районда тоташ аграр тармакны үстерүгә зур этәргеч бирә­чәк, дип ышанабыз. Килә­се елда республи­каның эре җи­тештерү предприятиесе ярдәме белән берлектә заманча куәтле ит эшкәртү цехын булдыруга әзер­лек башланды.
Кызганычка каршы, районның сөт эшкәртүче предприятиесе юк. Чималны Бәләбәйгә, Благоварга озатабыз. Бәхәсле мәсьә­ләләрнең тизрәк җайга салынуына өметләнеп, районның үзендә дә киләчәктә эре сөт эшкәртү заводы булыр, дип ышанабыз.
Белешмә. Район авыл хуҗа­лы­гы идарәсе мәгълү­мат­­лары буенча, агросәнә­гать тармагында әлеге вакытта 1800 чамасы кеше эшли. Узган тугыз айда тармакта уртача айлык эш хакы 30,6 мең сум тәшкил иткән. Күрсәткеч, узган елның шу­шы чорындагыдан 1,5 мең сумга күбрәк.

Олег Төхвәтуллин