Фермерлар ышанычны аклый!

2019-23 елларда республикада әлеге төр хуҗалыкларны үстерүгә 3,3 миллиард сум акча бүленде

Быел август аенда “Русия Федерациясенең хәвефсезлеген тәэмин итү максатында аерым махсус икътисади чаралар куллану турында”гы закон эшли башлауга 10 ел тулды. Аңлаешлырак итеп әйткәндә, илебездә азык-төлек эмбаргосы гамәлгә керде. Аның төп максаты илнең эчке базарында, нигездә, үзебезнең аграр продукциягә өстенлек бирү һәм шул ук вакытта, чит илләргә бәйлелекне киметү иде. Узган 10 ел, беренче чиратта, агросәнәгать тармагының үсеш чоры булды һәм җитештерүнең артуы дөньяның азык-төлек сәүдә базарында төп юнәлешләр буенча тотрыклы лидерлар сафында урыныбызны ныгытырга булышлык итте.

Азык-төлек эмбаргосы башлану чорыннан илнең авыл хуҗалыгы тармагындагы үзгәрешләрне билгеләп, Русия Хөкүмәте Рәисе Михаил Мишустин: “Ил Башлыгы Владимир Путин Русия агросәнәгать тармагының югары темпта үсүен һәм үз позицияләрен ныгытуны Көнбатыш илләре санкцияләре шартларында ясалма сынауларга бирешмәвебез буларак ассызыклады. Безгә шушы динамиканы саклау мөһим. Хөкүмәт, тармакның нәтиҗәлелеген күтәрү өчен төрле дәрәҗәдә дәүләт ярдәме чараларын тормышка ашыра һәм шулар арасында фермер хуҗалыкларына игътибар мөһим урын тота”, – диде. Әйткәндәй, узган елда гына әлеге юнәлешкә казнадан 6 миллиард сум акча бүленгән.
Ил Президенты Владимир Путин тәкъдиме белән кабул ителгән һәм тормышка ашырылучы “Кече һәм урта малтабарлык” гомумдәүләт проекты кысаларындагы программалар эре аграр предприятиеләр белән янәшә хуҗалык итүнең кече формалары үсеше өчен дә нәтиҗәле чара булды. Грантлар рәвешендә бирелгән дәүләт ярдәме, мәсәлән, соңгы елларда Башкортстанда гына берничә мең кешегә аграр җитештерүдә “старт башлангычы” булды. Республика Башлыгы Радий Хәбировның аграр тармак проблемаларына җитди игътибар бирүе, агросәнәгать комплексы үсешенә бәйле мәсьәләләрне Хөкүмәт утырышына чыгарып хәл итәргә омтылуы яхшы нәтиҗә бирде.

Башкортстанда быел агросәнәгать җитештерүе алдында торган өстен­лекле бурычларга тукталып, Радий Хәбиров тармакны модернизацияләү, экспорт күләмен арттыру, төп авыл хуҗалыгы продукциясе җитештерү күләмен үстерү һәм башка юнәлешләр буенча тәгаен бурычлар куйды. Шул җөмләдән, республикада авылда кече һәм урта малтабарлыкны үстерү, аларга максатлы ярдәм күрсәтүнең дә даими игътибар үзәгендә булырга тиешлеген ассызыклады республика җитәкчесе.
– Бүгенге шартларда сәүдә базарында зур сорау белән файдаланган продукция җитештерүче ныклы хуҗалыклар барлыкка килү һәм аларның үсешенә булышлык итү мөһим. Фермерлар, авыл малтабарлары өчен “Агростартап” программасы аеруча нәтиҗәле булуын күрсәтте. Быел грантка дәгъва итүчеләр җитдирәк сынау тотты. Конкурста катнашу өчен 172 заявка бирелгән иде. Шу­ларның 36сы грантка ия булды. Авыл хуҗалыгында кече бизнесны үстерергә теләк белде­рүчеләргә ярдәм итү өчен казнадан 149 миллион сум акча бүленә.
Шунысын да билгеләргә кирәк: мондый ярдәм үзен аклый. Әйтик, фермерлар бүген республикадагы тулай аграр продуктның 18 процентын җитештерә. Соңгы биш елда бу күрсәткеч күзгә күренеп артты. Һәм якын киләчәктә без әлеге юнәлештә авыл малтабарлары өлешенең тагын да артачагын көтәбез. Һәрхәлдә, элекке елларда грант алучыларның эшчәнлеге шуны дәлилли, – диде Хөкүмәт Премьер-министры урынбасары, авыл хуҗа­лыгы министры вазыйфасын вакытлыча башкаручы Илшат Фазрахманов.
2023 ел күрсәткече белән чагыштырганда, грант алучылар саны да, аның суммасы да быел 1,5 тапкыр арткан. Узган ел, мәсәлән, мондый ярдәмне – барлыгы 97,7 миллион сумны – 24 проект хуҗасы ал­ган. Әлеге программа кысаларында узган ел дәүләт ярдәме күрсәтү күләме байтакка артты. Сөт һәм ит терлекчелеге белән шөгыльләнүчеләргә бу сумма – 7 миллион сумга кадәр, башка авыл хуҗалыгы юнәлешләре буенча 5 миллион сумга җиткерелгән иде. Шулай ук, документка ярашлы, проект бәясенең кимендә 10 проценты фермер­ның үз акчасы булу мотлак.
2019-23 елларда республикада крестьян фермер хуҗалыкларына грантлар рәвешендә күрсәтелгән ярдәм 3,3 миллиард сумнан артты. Бу турыда 12 августта авыл хуҗалыгы мәсьәләләренә багышланган Хөкүмәт утырышында аграр ведомство башлыгы хәбәр итте.

Авыл хуҗалыгы министрлыгыннан хәбәр итүләренчә, “Кече һәм урта малтабарлык субъектлары акселерациясе” төбәк проекты кысаларында, соңгы биш елда республикада 296 яңа фермер хуҗалыгы барлыкка килгән. Шушы вакыт эчендә әлеге категориядәге берәмлек­ләргә 12 меңнән күбрәк консультация хезмәте күрсәтелгән. Әлеге юнәлештәге дәүләт ярдәме 10 меңнән күбрәк кешене кулланучылар кооперациясенә җәлеп итәргә мөмкинлек биргән. Әйткәндәй, авыл хуҗалыгы кулланучылар коопера­тивларының 220дән артыгы дәүләт ярдәме алды.
“Башкортстан Башлыгы Радий Хәбиров күрсәтмәсе белән республикада авыл хуҗалыгы кооперациясен үстерүгә аеруча зур игътибар бирелә, – диде Илшат Фазрахманов. – Соңгы 5 елда, мәсәлән, кулланучылар кооперативлары саны – 1,3 тапкыр, пайчылар 2 тапкырдан күбрәккә артты. Ел башыннан ике дистәдән артык шундый берәмлек оештырылды”.
Хөкүмәт утырышларының берсендә Радий Хәбиров авыл хуҗалыгы кооперативлары санын һәм алар җитеш­тергән продукция төрлелеген арттыруга гына түгел, ә аларга үзләре тәкъдим иткәнне эре сәүдә нокталарына чыгару кирәк­легенә дә басым ясаган иде. Республика җитәкчесе куйган бурыч үтәлде. 170кә якын авыл хуҗалыгы кулланучылар кооперация­сенең әзер һәм сертификатланган продукциясе республика буенча 2,5 мең сәүдә ноктасында урын алган. Узган елларда мондый “нокта”лар саны 900дән артмый иде. Әйт­кәндәй, респуб­ликаның кече җитеш­терү берәмлекләре җитештергән продукцияне хәзер “У дома” форматындагы кибет­ләрдә, “Дворики” кибетләр челтәрендә, “Пятерочка”, “Магнит”, “Байрам” һәм башка эре сәүдә челтәрләрендә дә сатып алырга була.

Белешмә. Авыл хуҗалыгы кооперациясен үстерү темпы буенча Башкортстан илдә иң югары күрсәт­кеч­ләргә ия. Әлеге вакытта республикада шундый 445 кооперация объекты эшли. Шуларның 259ы авыл хуҗалыгы продукциясен эшкәртү белән шөгыльләнә. Аларның гомум кереме соңгы елларда 35-40 процент үсеш биреп, узган ел 3 миллиард сумга җитте.
Узган айда үткән Хөкүмәт утырышында Республика Башлыгы авылда фермерлар, кече малтабарлык субъектларында аларның продукцияне эшкәртү проблемаларын өйрәнергә һәм хәл итәргә кирәклеген билгеләде. Һәм шушы ук чорда Хөкүмәткә продукция эшкәртүне үстерү буенча аерым доклад әзерләргә күрсәтмә бирде.
– Республиканың эчке сәүдә базарын тәэмин итүдә дә, тышкы сәүдәгә тәкъдим итү өчен дә аграр җитештерүчеләрнең мөмкинлекләре бар. Хәзер безгә җитеш­терүне генә түгел, чимал продукциясен эшкәртү мәсьәләләренә дә ныграк игътибар итәргә кирәк. Әлегә без бу юнәлештә билгеләнгәннәрне тулысынча үтәмибез. Шуңа күрә, алда тагын да нәтиҗәлерәк эшли алачагыбыз турында сөйләшү бик мөһим, – диде Радий Фәрит улы.

Республикада үз эшләрен үрнәкле оештырып, башкаларны әйдәүче фермерлар аз түгел.
Гүзәлия һәм Рөстәм Махияновлар­ның “Ирәндек” хуҗалыгы – Әбҗәлил рай­онында шундыйларның берсе. Фермер елкычылыкка һәм сарыкчылыкка махсуслашкан.
– Кайчандыр мин гомум кооператив көтүендә бер генә баш атым булса иде, дип уйлана идем, – ди фермер. – Бу хыялымның тормышка ашуы барлык эшчәнлегемне үзгәртеп җибәрде. Үзем 13 баш ат сатып алдым. Хәзер үзебезнең зур көтүебез барлыкка килде.
Махияновларның үз хуҗалыгында эшне ничек оештыруы турында Авыл хуҗалыгы министрлыгының электрон челтәрендә күптән түгел бик җанлы язма дөнья күрде. Булдыклы фермерның эшчәнлеге безне дә кызыксындырды.

Еллар дәвамында фермер хуҗалы­гын­да бияләр саны 110га җиткән. Иртә яздан алар кымыз җитештерә. Әйткәндәй, төп керемнәре дә шуңардан. Гүзәлия Махиянова әйтүенчә, елы уңай туры килгәндә, сихәтле эчемлекне 300-400 тоннага кадәр җитештерәләр.

Фермер хуҗалыгында җитештерелгән кымызның даны Әбҗәлил районы белән генә чикләнми. Әйткәндәй, Урал аръягы төбәгендә алар кебек сихәтле эчемлек җитештерүчеләр саны берничә дистәдән арта. Әмма һәр кымызчы тәкъдим иткән табигый продукциянең үз тәме бар, диләр. Мондый көндәшлек булу, билгеле, аларга үз сатып алучысы өчен көрәшергә этәргеч бирә. Бүген Махияновлар маркасы белән тәкъдим ителгән кымызның Уфа, Магнитогорск кебек зур шәһәрләрдә дә үз сатып алучылары бар икән, бу – бик зур бәя.
– Республикада авылда кече һәм урта малтабарлыкны үстерүгә дәүләт дәрә­җәсендә игътибар би­релү, гомумән, крестьян ихата­ларын җанландыруга, яңа эш урыннары булдыруга зур этәргеч бирде. Хөкү-­мә­т­­нең Урал аръягы районнарын социаль-икътисади үсте­рүгә юнәл-тел­гән өстәмә чаралары соңгы елларда авыл яшәеше, кеше­ләрнең тормыш хәлен яхшырту мәсьәлә­ләрендә эзсез калмады. Фермерлар саны, сәүдә базарында алар җитеш­тергән продукция төре арту да шуны күрсәтә. Без, мәсәлән, 2012 елда сарыкчылык тармагы белән дә шө­гыльләнә башладык. Әкренләп аның “Дорпер” токымлысын ишәй­теп, ит юнә­лешенә күчеп барабыз. Кымыздан тыш, сарыкчылык та – перспективалы юнәлеш. Бәясе дә арта бара. Сорау зур, – ди Рөстәм Махиянов.
Белешмә. Башкортстан Башлыгы тәкъдиме белән республикада елкычылыкны, кымыз җитештерүне үстерү һәм аларны Башкортстан бренды дәрәҗәсенә күтәрү буенча зур эш башкарыла. Республика әлеге сихәтле продукция җитештерү күлә­ме буенча илдә лидерлык дәрәҗәсен ышанычлы тота. Тармак министрлыгыннан хәбәр итүләренчә, әлеге вакытта республика хуҗалыкларын­да барлыгы 8 мең баш савым биясе асралган 180 кымыз фермасы эшли. Узган ел барлык категориядәге хуҗа­лыклар тарафыннан 3759 тонна кымыз җитештерелде.

Олег Төхвәтуллин.
Фотолар Авыл хуҗалыгы министрлыгы сайтыннан алынды.