Батыр кыз-лачын

Шаулы сазым минем, җанлы сазым,
Ярсый-ярсый тагын чыңласын, –
Синең хакта — җитез шанлы лачын,
Батырларга батыр кыз-лачын.
Шәрәф МөдәРрис.

Мәгубә Хөсәен кызы Сыртланова 1912 елның 15 июлендә хәзерге Башкортстан Республи­касының Бәләбәй шәһәрендә крестьян гаиләсендә дөньяга килә. ХVIII гасыр башында Сыртлановлар Бәләбәй өязендәге Шланлыкүл авылына нигез сала. Алар татар морзасы Сыртлан Ман­суровның дәвамчылары дип яза тарихчылар.

Урта мәктәпне тәмам­лагач, Мәгубә 1929 елдан Ташкентта телеграфист булып эшли, аннан соң гражданнар авиациясенең Урта Азия идарәсендә һава ли­нияләре технигы вазыйфаларын башкара.
Ул аэроклубта 1935 елдан шөгыльләнә, 1941 елда Грузиянең Үзәк планер мәк­тәбен тәмамлый һәм санитар эскадрильядә звено командиры булып хезмәт итә. Шул ук елның июлендә Кызыл Армия сафларына алына. 1942 елның декаб-реннән очучы — Бөек Ватан сугышы фронтларында.
4нче Һава Армиясенә караган 325нче төнге авиация дивизиясенең 46нчы төнге бомбардировщиклар гвардия Тамань полкының эскадрилья командиры урынбасары, гвардия өлкән лейтенанты М. Сыртланова Икенче Белоруссия фронты авиациясе составында Төньяк Кавказда, Тамань ярымутравында, Кырымда барган сугышларда, Львов-Сандомир, Көнчыгыш Пруссия һәм Берлин операция­ләрендә катнаша.
Дөньядагы иң киң тарал­ган самолётларның берсе — “По-2” (“У-2”) авиаконструктор Николай Поликарпов төркеме тарафыннан 1928 елда эшләнгән. Аның җит­мәгән җире, кылмаган эше юк. Ул разведчик та, санитар очкычы да. Элемтә эшен дә уңышлы үти. Ә төнге бомбага тотуда ул — алыштыргысыз. 350 килограммга кадәр бомбаны күтәрә алган. Немецлар җиңел бипланны “кофе тарткыч”, “тегү машинасы”, “рус фанеры” дип атаган, әмма шул ук вакытта акрын очкычны (тизлеге — 150 км) бәреп төшерә алган һәркайсы Алтын Хач белән бүләк­ләнгән. Мәгубә дә шундый самолётта очып дан ала.
“По-2” белән данлыклы гвардия Тамань авиация полкының очучы хатын-кызлары төннәрен фа-шист­ларның котын алып сугышкан.
Полкның 23 очучы хатын-кызы Советлар Союзы Герое исеменә лаек булган.
Батыр Мәгубә үзе­нең салкын канлылыгы, нинди авыр шартларда да каушамавы, куркынычның күзенә туры карый белүе, кыюлыгы һәм осталыгы белән дан ала. Аны ип­тәш­ләре дә: “Мәгубә­дә Чкалов батырлыгы, Молотов төгәллеге бар”, — дип бәяли.
Сугыштан соң Грузия­дә авыл хуҗалыгы авиация-сендә эшли. Казанга кайткач, кияүгә чыга, оборона заводларының бер­сендә ОТК контролеры була. Кызы әнисе Мәгубә­не искә алып болай ди: “Әни бик көчле, ару-талуны белмәс, эшсез утыра алмый торган кеше иде. Пен­сиягә чыккач, тегү һәм бәй­ләү курсларына йөрде, музыка буенча дәресләр алды...”
Мәгубә Сыртланова 1971 елның 1 октябрендә Казанда вафат була. Татар зиратында җирләнгән. Аның исеме Казан һәм Бә­ләбәй шәһәрләренең урамнарына, Казанның 52нче мәктәбенә һәм Бәлә­бәйнең 2нче мәктәбенә би­релгән. Бәләбәйдә Мәгубә Сыртланова музее эшли. Благовещен шәһә­рендә Герой­ның бюсты куелган. Аның турында китаплар язылган, фильм тө­шерел­гән.

Идрис МӨДӘРРИСОВ.